In aflevering 166 van een podcastserie spreekt Hans van Wetering over het dorp van zijn Portugese vrouw: Alpedrinha. Dit dorp ligt diep in het binnenland richting de Spaanse grens, op zo’n twintig kilometer van Fundão. De streek waaruit de allerlekkerste kersen komen.

Ik ken Alpedrinha niet, dus daar heb ik geen foto’s van. Dit is Arcos de Valdevez, in de Alto Minho.

Aan het begin van deze podcastaflevering wordt de insteek geschetst door een Iraanse vrouw. Daarna komt Hans aan het woord. Wat ik hoor, is herkenbaar. Hij heeft het over de invasie van Engelsen, Fransen, Duitsers, Belgen en Nederlanders die alle grond opkopen en de samenstelling doen veranderen. Hans weet niet goed wat hij ervan moet vinden en stelt zich de vraag of hij het dorp voorgoed kwijtraakt.

Ik houd veel van het land van mijn vader. Dus ik snap de magie. Het doet me goed dat Portugal ontdekt is. In feite werk ik eraan mee dat Portugal meer op de kaart komt te staan. Door de stukjes die ik schrijf, kun je op het idee komen om hier eens een kijkje te nemen, want het is hier goed toeven.

In de podcast van Hans van Wetering over Alpedrinha luister je naar mensen die naar het afgelegen Alpedrinha zijn verhuisd en nu uitstervende honden- en kippenrassen fokken en aan crowdfunding doen om een trekker te financieren. Mensen die zelfvoorzienend willen leven, die hun kinderen thuisonderwijs geven, die geiten hoeden en leven van wat het land oplevert. Ik bespeur in deze podcast veel mensen die een alternatief zoeken (én vinden) voor de ratrace van Noord-Europa. Alleen vraag ik me af: hoe lang houd je zo’n leven vol (voordat je geld echt op is )? Hoe anders staan zij in het leven dan mijn Portugese familie ? Het mogelijke gebrek aan geld en dus het vooruitzicht op een ellendige oude dag is een rode draad in mijn familie. Hoe vaak heb ik mijn tante niet horen verzuchten dat we zuinig moeten zijn, want het leven is geen ‘mar de rosas‘ (rozenzee) en later ‘precisas de alguém para te limpar o cú‘ (en later heb je iemand nodig die je achterwerk afveegt). Echt, ze zei het jarenlang precies zo als wij opperden dat ze best wat meer mocht genieten van het leven. En wat gebeurt er? Ze krijgt nog gelijk ook! Haar verzorging, hulpmiddelen en medicijnen kosten inmiddels ver boven de duizend euro per maand. En ik verzeker u, dát komt er aan pensioen/aow écht niet binnen. Dus je teert in op je spaargeld. Een stokoude vriendin van mijn ouders is ooit uit het verzorgingstehuis ontslagen, omdat ze de kosten niet meer kon opbrengen en heeft,, voor ze ging hemelen nog maanden grotendeels lamlendig op bed gelegen met als enig lichtpuntje het dagelijkse bezoek van een overspannen mantelzorger die even naar moeders kwam kijken. Nee, oud en krakkemikkig zijn en over weinig pecunia beschikken is ook voor mij een angstvisioen.

Kanttekening

De krant Público maakte onlangs melding van het feit dat 2,77 miljoen mensen minder dan 1000 euro verdienen. Portugal kent iets meer dan 10 miljoen inwoners. Van die 2,77 miljoen zullen velen niet eens de duizend euro halen, maar het minimumloon verdienen (820 euro).   Ik bewonder de veerkracht van de Portugezen om er elke maand weer wat van te maken. In de kranten lees je steeds vaker dat de uitzichtloosheid wringt. In de grotere steden is een huis huren of kopen schier onmogelijk met zo’n loon. Kijk maar eens op Idealista, de Portugese site waar huizen te koop of te huur worden aangeboden. Natuurlijk, je vindt er nog opknappareltjes, maar zelfs in Caldas da Rainha zijn de huizenprijzen zo gestegen dat ik me zorgen maak. Hoelang duurt het voordat deze uitzichtloosheid omslaat in opstandigheid?

Daarnaast kan de al overbelaste (gratis) gezondheidszorg de stroom nieuwe inwoners maar moeilijk aan. Portugal is razend populair onder seizoenarbeiders uit Pakistan en India. Én onder Amerikanen. Deze vluchten uit de Verenigde Staten op zoek naar een veiliger leefomgeving én een plek waar je je oude dag kunt doorbrengen, zonder dat je al je spaargeld aan medische kosten kwijt bent. Ook Brazilianen komen in groten getale naar Portugal. Ze hebben een voordeel, want ze spreken de taal. Tout Portugal vindt er alleen iets van. En niet erg helpend is dan de beeldvorming als een Braziliaanse ouderpaar met een zieke tweeling om gezondheidsredenen in Portugal neerstrijkt. Waar iedereen over viel: de kinderen zijn afhankelijk van een van de duurste medicijnen ter wereld…

Ik kan alleen maar praten over eigen ervaringen en vertellen over wat ik op socials voorbij zie schieten. Mijn ogen staan op steeltjes als ik op een facebookpagina van Nederlandstaligen in Portugal bepaalde opmerkingen voorbij zie komen die stellen dat Portugezen van nature racistisch zijn, omdat ze ergens door een ambtenaar niet naar behoren zijn geholpen. Ik was er niet bij, dus ik kan er niet over meepraten. Maar als ik dan deze website als middel om de harmonie te bewaren mag gebruiken: let op je non-verbale communicatie en leer Portugees of neem iemand mee die de taal machtig is. Ik zie te vaak non-verbaal dingen misgaan. Minachtend zuchten of hardop in je eigen taal over de medewerker die je helpt op een denigrerende manier praten, doe het niet. Blijf aardig, glimlach, verontschuldig je. Zeg vaak desculpe ( ‘sorry’), echt het helpt! Met stroop vang je ten slotte meer vliegen.

Steeds vaker ben ik getuige van situaties die niet zo hadden hoeven te verlopen. Neem nou dit voorbeeld: Omdat ik voor mijn moeder een afspraak bij de huisarts in het gezondheidscentrum van Caldas da Rainha moet maken, loop ik daar naar binnen. Voor me loopt een wat oudere Engelse mevrouw. Ze wil een Covidinjectie halen. De portier bij het gezondheidscentrum loopt ze straal voorbij. Een kaartje uit de automaat halen, wil ze niet, want ze weet waar ze moet zijn. De portier legt uit dat de plek waar zij de injectie moet halen nu voor haar niet meer in dit gezondheidscentrum is. De beste man doet zijn best om Engels te spreken, terwijl zij geen enkele poging onderneemt om te laten zien dat ze ook maar iets van de Portugese taal machtig is. Zij neemt geen genoegen met de uitleg en wil toch naar een bepaald deel van het centrum. Geen sprake van natuurlijk dat ze verder komt dan de deur. Ze is woest, zucht, schudt met haar hoofd en beent alles vervloekend weg. Ik heb mijn natuurlijke neiging om te helpen als verbindende tolk onderdrukt, want daar heb ik leergeld mee betaald. In het gunstigste geval krijg je een blik als ‘wat een bemoeial’ en in het ergste de volle laag, plus een tirade over hoe slecht alles in Portugal georganiseerd is. Mijn Portugese trots trekt de in mijn ogen koloniale opstelling van sommige noorderlingen doorgaans slecht.

Maar ach, zuurpruimen zijn er overal. Je kunt beter kijken naar wat ook gebeurt. Ik zie op de dagelijkse groente- en fruitmarkt nieuwe inwoners genietend rondkijken en hun inkopen doen. Op de tennisbaan is de club inmiddels uitgedijd tot een man of tachtig. Hoe leuk is dat? De cafés en restaurants hebben het hele jaar meer bedrijvigheid en ineens ontwaar ik blonde kindertjes tussen de Portugese schoolkinderen. Het ontroert me. Onze familieboerderij ligt naast een schooltje. Helaas is de school niet meer in gebruik, er zetelt nu een vereniging in. Te weinig kinderen om de school draaiende te houden. Ik vind het reuze jammer dat het schooltje niet meer in gebruik is. Het bracht levendigheid. Dus wie weet: misschien schallen over een paar jaar weer kinderstemmen door ons gehucht.

Hoop

Uit de podcast van Hans van Wetering klinkt ook hoop. Hij vraagt herhaaldelijk aan de lokale inwoners wat die van de buitenlanders vinden. De inwoners van Alpedrinha zijn blij met de mensen die in hun dorp neerstrijken, want ze zorgen voor levendigheid én nieuw elan. Dat is de fijne kant van emigratie: horizonverbreding op veel vlakken. Culinair – denk maar aan al die lekkere curryrestaurantjes!- . Demografisch – leeggelopen dorpen krijgen weer leven-  en maatschappelijk – je kunt prima zijn wie je bent en gedoe over seksualiteit is ook passé. Een groot goed als je bedenkt dat ongehuwde meisjes zich nog geen halve eeuw geleden in allerlei bochten moesten wringen wilden ze op stap met een jongeman. Het fenomeen ‘chaperonne’ ken ik maar al te goed en de manieren om hier onder uit te komen ook.

Over bergdorpjes gesproken

Tijdens het beluisteren van de podcast van Hans van Wetering moest ik ineens denken aan de lieflijke bergdorpjes die we van de zomer in Noord-Portugal hebben bezocht. Die foto’s heb ik nog niet gedeeld. Ze inspireren je vast om ook eens een kijkje te gaan nemen. In de zomervakantie is Ponte de Lima voor ons een geliefde uitvalsbasis voor uitstapjes naar deze dorpjes en naar Braga

Brejoeira

In het hoge noorden, zo’n 114 kilometer van de luchthaven van Porto en op 45 kilometer van Braga, ligt het Palácio da Brejoeira (nabij dorpjes Souto en Regueiro). Je vindt er een weelderig paleis (waar zo een autoreclame opgenomen zou kunnen worden). Het in neoklassieke stijl opgebouwde paleis is omringd door wijngaarden en een tuin. Het interieur is ook indrukwekkend, met een eigen theaterzaal en oranjerie. Wil je het paleis bezoeken? Dan loop je met een gids door de vertrekken van een zeer rijke dame, die kinderloos is gestorven en haar bezit aan haar werknemers heeft achtergelaten (in de vorm van een cooperativa). In de wijnmakerij van het Palácio da Brejoeira wordt Alvarinho-wijn geproduceerd (Alvarinho is een druivensoort die voornamelijk in het noorden van Portugal wordt geteeld).

Ook een bezoek brengen aan het paleis brengen waar Franco en Salazer nog eens een bespreking hebben gehad? De manier waarop deze episode tijdens de toer ter sprake komt is bijna verontschuldigend. Dit is hun website: https://palaciodabrejoeira.pt/pdb/

Arcos de Valdevez

Ook in de Minho ligt Arcos de Valdevez. Het is een van de oudste steden van Portugal en heeft een rijke geschiedenis die teruggaat naar de prehistorie. De stad is gelegen aan de oevers van de rivier de Vez.

In de prehistorie werd deze streek bewoond door de Turduli. In de Romeinse tijd was de stad een belangrijke handelspost en stond deze streek bekend om zijn wijn en olijfolie. In de Middeleeuwen groeide Arcos de Valdevez uit tot een belangrijk religieus centrum en was de stad erg welvarend. Tot twee keer toe zijn er, voor Portugal, belangrijke veldslagen geleverd. In 1141 vochten de Portugese legers tegen de Moren en in de 17e eeuw stonden hier de Portugezen tegenover de Spanjaarden. Doordat ze opnieuw wonnen, werd de onafhankelijkheid van Portugal versterkt.

In de rivier de Vez kijken we in de late middag naar een soort kano-waterpolo. Bijzonder om te zien.

Ponte da Barca

Ponte da Barca is een pittoresk stadje in het noorden (opnieuw Minho) . Het ligt idyllisch aan de oevers van de rivier de Lima.

Ooit zijn we op een gehuurde fiets van Ponte de Lima naar deze stad gefietst. We dachten: die paar kilometer langs de oever doen we wel even, maar daar hebben we ons op verkeken! Het viel niet mee. Je kunt het nalezen op : 16 kilometer fietsen = 16 kilometer afzien

Het stadje is vooral bekend om zijn historische brug, die uit de vijftiende eeuw dateert en nog steeds in gebruik is. Je dwaalt er door smalle straatjes en komt er historische gebouwen uit een vervlogen tijdperk tegen. Ik heb onthouden dat het Hotel do Poeta er leuk uitziet. Het is gelegen aan de oever van de Lima. Dus ik zie voor volgende zomervakantie een mooie bestemming op komen!

Ponte de Lima

Meer een stad en streekcentrum dan een dorp, maar altijd een bezoek waard. Voor ons is Ponte de Lima al tweemaal een mooie uitvalsbasis geweest in de zomervakantie als we de Minho-regio bezoeken. De geschiedenis van Ponte de Lima gaat terug naar de Romeinse tijd. De brug over de Lima is uit de veertiende eeuw en je kunt er heerlijk over wandelen. In de rivier wordt gekanood en gezwommen. Achter het kapelletje heb je een mooie tuin, maar ook vlakbij het openlucht zwembad aan de rivier kun je een tuin bezoeken.

Monção

De stad ligt aan de oevers van de rivier de Minho, die de grens vormt met Spanje. Monção staat bekend om zijn imposante vergezichten die uitzicht bieden op Spanje. In dit gebied worden enkele van de beste Vinho Verde-wijnen van Portugal gemaakt.

Andere bergdorpjes? Bekijk de foto’s op deze blogpost en lees over ons bezoek aan deze twee authentieke leistenendorpjes die op ongeveer twee uur rijden van Coimbra liggen: Soito da Ruiva en Piódão.

En bovenal: luister naar de podcast vol hoop van Hans van Wetering over ‘zijn’ geliefde bergdorpje Alpedrinha: podcast fantoomdorp 166 – Alpedrinha

Geen beeldverhaal van Zin in Portugal meer missen? Tik je e-mailadres in bij de volgknop. Het volgende verhaal verschijnt dan meteen in je inbox.

Até breve!