Erg hip: een ‘Coração de Viana’ om je nek of in je oren. Bij juweliers zie je ze tegenwoordig in allerlei maten. Een ‘Hart van Viana” is meestal opgebouwd uit ragfijne gouden, zilveren of verguld zilveren draden. Een techniek die we ook wel ‘filigrain’ noemen. Sharon Stone – die vorig jaar het Dourogebied heeft bezocht- is inmiddels met zo’n ‘Hart van Viana’ bungelend aan een lange ketting om haar nek in Berverly Hills gesignaleerd. Portugal in Hollywood.

Ik spaar oude Portugese ansichtkaarten en toevallig vond ik een paar weken geleden bij een filateliewinkel in Amsterdam een ansichtkaart met een vrouw uit Minho, een streek in Noord Portugal. Deze – trouwens mooie – vrouw is behangen met goud. In haar oren en aan de ketting prijken joekels van gouden ‘Corações de Viana’.

Viana duidt waarschijnlijk op Viana do Castelo, een stad 75 kilometer ten noorden van Porto. De stad Viana, gelegen aan de monding van de rivier Lima, dankt haar naam aan een plaatselijke schoonheid: Ana. De legende vertelt dat een jonge schipper ooit tomeloos verliefd op Ana werd. Steeds als hij aanmeerde om zijn goederen te laden of lossen, riep hij “Viram a Ana? Hebben jullie Anna gezien?”. De ene keer verscheen ze, de andere keer niet. Maar als hij haar gezien had, riep hij euforisch naar iedereen die het weten wilde “Vi a Ana! Ik heb Anna gezien!” En zo kreeg de plek waar ooit de schone Ana heeft gewoond de naam Viana.

Tegenwoordig kunnen we het ons bijna niet meer voorstellen, maar nog niet zo lang geleden had Portugal de ‘escudo’. Ik kan me herinneren dat in mijn jeugd je zes escudos voor een gulden kreeg. Uiteindelijk werden dat honderd escudos voor diezelfde gulden. Om de zoveel tijd devalueerde de Portugese munt. Dus mensen hadden liever geen geld op de bank. Nee, ze kochten land en goud van hun zuur verdiende geld. Goud heeft de prettige bijkomstigheid dat je het kunt showen. Door de vrouwen te behangen met gouden kettingen en versierselen kon een familie op hoogtijdagen mooi haar rijkdom etaleren. Bling bling, avant la lettre, dus.

Een ‘Coração de Viana’ zit vol symboliek. Naast het verhaal van ‘Viana’ verwijst het ‘Coração de Viana’ ook naar de Heilig Hart-cultus. Coração betekent immers ‘hart’. In de 18^e eeuw groeit in Portugal de Heilig Hart-verering, die liefde en barmhartigheid predikt. In het Evangelie volgens Johannes kunnen we lezen dat Jezus door een lans doorboord wordt. Uit zijn zij stromen bloed en water. Tot het overlijden van mijn opa hing in een van de slaapkamers een prent van Jezus met een open borstkas waaruit een rood hart met vlam sprong. Als kind boezemde mij de aanblik van die jongeman met dat grote bloedende hart enorm veel angst in. Ik vond het geen prettig idee om soms in die kamer te moeten slapen. Ik snap nog steeds niet dat Jezus zo uitgebeeld moet worden: met een groot bloedend hart als symbool voor Zijn lijden en een vurige vlam die naar liefde en barmhartigheid verwijst. Bij mij roept zo’n afbeelding voornamelijk afgrijzen op.

Maar goed, terug naar het “Hart van Viana”. De vorm heeft dus sterk met liefde en barmhartigheid te maken en Viana doelt op de streek waar aanvankelijk veel vrouwen zo’n sieraad droegen. Inmiddels lopen vrouwen over heel de wereld met een ‘Coração de Viana’ en is het een inspiratiebron voor veel kunstenaars. Kijk maar eens om je heen in Portugal. Het is verbazingwekkend hoe vaak je een gestileerde variant van dit oude hart tegenkomt!