“Wist je dat vrouwen in Portugal pas na de tweede wereldoorlog kiesrecht hebben gekregen?”, appt ome Jan. Hoe we op het onderwerp komen, geen idee, maar het laat me niet los.

Wat is er in een generatie veel veranderd. In absoluut positieve zin. Ik ben zó blij dat jongelui elkaar nu zonder al te veel gedoe kunnen ontmoeten, aftasten en weer los kunnen laten, zonder dat ze voor de rest van hun leven door een huwelijk aan elkaar vastzitten. In ‘mijn tijd’ was dat wel anders. En ik ben nog niet eens zó oud.

Sinaasappelbloesem in 1965

Zo is mijn oude tante tot op de dag van vandaag trots op het feit dat ze tijdens haar bruiloft in 1965 een sinaasappelbloesem in haar donkere haren heeft mogen dragen. Na zéven (ja zeven!) jaar verkering is ze nog maagd en door zo’n sinaasappelbloesem in het haar te dragen worden genodigden nog even fijntjes aan deze prestatie herinnerd.

Als ik hoor hoe die verkering ooit is begonnen, mag ze überhaupt blij zijn dat ze aan de man geraakt is. Mijn vader heeft namelijk jarenlang lol gehad om het feit dat de toekomstige man van mijn tante, een boezemvriend,  eerst keurig aan hem kwam vragen of hij zijn meisje mocht kussen. Nu was mijn vader inderdaad niet iemand waar je ruzie mee moest krijgen, maar dit gaat toch wel erg ver.

Jaren tachtig

Nu zitten er tussen de jaren zestig en tachtig van de vorige eeuw twintig jaar verschil . Maar ook in de jaren tachtig gold dat je als meisje niet alleen in een kamer met mannelijke leeftijdgenoot hoorde te zijn.  Stel je voor zeg!

In sommige opzichten ben ik niet al te snugger. Zo ben ik tijden ongewild en in ieder geval ongevraagd chaperonne van een vriendin geweest. Ineens werd ik voor van alles en nog wat gevraagd. Niet dat ik het erg vond, want de negentienjarige António had een auto. Dus als hij met Susana op pad ging, werd ik áltijd meegevraagd. En dat was beslist geen straf in de hoogtijdagen van discotheek Green Hill. Aan de poort van die disco stonden rijen jongens te wachten. Meisjes alleen, mochten altijd naar binnen, jongens niet. Jonge meisje mochten sowieso niet zo snel ’s avonds uit, dus voor jongens was het óf ergens vaste verkering vragen en over de vloer bij papa en mama of je aansluiten in de rij bij de deur en hopen op een meisje zonder partner. Op mij dus! Overdag op het strand van Foz do Arelho werd er al druk om mijn gunsten gedongen. “Ga je vanavond? Mag ik dan met je mee naar binnen?” Nu mocht ik niet vaak ’s avonds op stap, maar voor mijn vader was het een goede reden dat Susana ook van haar moeder mocht en dat António, een zoon van respectabele komaf, ons reed. Op haar beurt mocht Susana weer omdat ik meeging.

De moeder van Susana vertelde vervolgens aan iedereen die het maar wilde horen dat haar dochter nóóit alleen was. Dat klopte deels. Ik ging inderdaad altijd braaf mee. Maar in de disco scheidden tot in het ochtendgloren toch echt onze wegen. Nu was ik, onnozele gans,  in de veronderstelling dat Susana en António zich uitstekend in een van de zalen van de enorme disco vermaakten, terwijl ik met een ander clubje ook een leuke avond beleefde. Maar op een avond kreeg ik last van een contactlens en had ik mijn tas – die in de auto lag – nodig. Ik heb de hele disco uitgekamd op zoek naar het verliefde stel. Nergens te vinden. Misschien zijn ze aan het vozen in de auto, heb ik toen gedacht. Geen auto te vinden op de hele parkeerplaats van Green Hill. Dan sta je toch even gek te kijken. Zo, die durven, dacht ik nog. Ik heb nooit meer zonder een grote glimlach op mijn mond naar de kletspraatjes van Susana’s moeder over de kuisheid van haar dochter kunnen luisteren. Hoezo braaf? Susana en António hebben elke avond terwijl ik me prima vermaakte in Green Hill gewoon op de verlaten heuvels bij het strand een ander programma gedraaid! Met mij als dekmantel. Slim hoor.

En dan de verhalen van meisjes die kalmerende middelen in de avondkoffie van hun ouders deden en het raam uitkropen om in de stad bij hun vriendjes te zijn? Ik kan bijna niet geloven dat dit nog geen generatie terug gebeurde.

Kiesrecht voor vrouwen

En dat kiesrecht? Pas in 1946 mochten Portugese vrouwen die aan bepaalde voorwaarden voldeden stemmen. In de wetgeving van toen staat, dat om te mogen stemmen je meerderjarig moet zijn en minstens het lyceum of een studie als onderwijzeres, aan de kunstacademie of het conservatorium moet hebben doorlopen. Ook mag je stemmen als je getrouwd bent en kunt lezen en schrijven. Hier zit een addertje onder het gras: wil je als getrouwde vrouw kunnen stemmen dan moet je minstens 200 escudos per jaar aan vermogensbelasting betalen. Nou, dat was een héél bedrag! Pas vanaf 1968 mag je als vrouw, ongeacht je vermogen, studie of geletterdheid, stemmen.

En nu? Laatst hoorde ik iemand in het dorp bijna verbolgen zeggen: “Mijn schoonzus durft niet tegen me te zeggen dat haar dochter lesbisch is. Die denkt dat ik nog in de middeleeuwen leef, omdat ik op het platteland woon. Ik hoop dat mijn nichtje gelukkig wordt en bovendien had ik het allang door!”

Meer lezen over ‘vroeger’? Lees dan een van de volgende blogposts:

Hoe zat het ook alweer met Pedro en Inês de Castro?

Volgend jaar weer olijven?

Een intrigerende ansichtkaart uit 1901

Boter en bacalhau in de oorlog

Vier jaar lagere school en heel slim