Het is vandaag precies twintig jaar geleden dat Amália Rodrigues, de koningin van de Fado, overleed. Amália! Als klein meisje heb ik haar ooit, ergens begin jaren zeventig, de hand mogen schudden. Na een concert op een warme zomeravond in de stierenvechtarena van Caldas da Rainha wilde de Nederlandse tak van de familie beslist even met Amália op de foto. Ik zie mijn blonde tante Yvonne nóg in haar witte hotpants met daaronder ongelooflijk bruine benen naast een in het zwart geklede Amália staan. Ook in Nederland had Amália dus al aardig wat fans! Nét als Eusébio, trouwens. Zo denken mijn Nederlandse ooms nog wel eens aan die legendarische voetbalwedstijd Benfica-Feyenoord van 1963!

Hieronder enkele youtubefilmpjes van deze wedstrijd:

Amália, een legende

Een jaar voor Amalia’s dood heeft de RTP (Portugese staatstelevisiezender) haar leven verfilmd. Ik vind het een draak van een film, maar het geeft een redelijk beeld van haar leven dat van straatarm naar heel rijk gaat, van haar treurig verlopen liefdesleven (als minnares van een getrouwde bankier die overlijdt) en van de keerzijde van roem: Amalia ging van gevierd zangeres naar een verguisd persoon ná de anjerrevolutie van 1974. Ze werd, zoals we dat nu zo mooi noemen, ‘geframed’ als iemand die nauwe banden met het fascistische regime van dictator Salazar onderhield. Pas later volgde eerherstel: ze was immers gewoon een zangeres die toevallig in de smaak viel van iedereen, ook van de fascistische elite.

Tegen de tijd dat ze overleed, was ze weer een ikoon. “Foi no silêncio da noite que se calou a voz do fado“, zo begint het nieuwsitem in 1999 van TVi dat aan de dood van Amália gewijd is. “In de stilte van de nacht hield de stem van de fado haar mond”. In de hommage zien we Amália op het balkon van haar huis in de Rua São Bento 193 staan.

En dat huis, waar Amália 50 jaar gewoond heeft, is te bezoeken! Je gaat terug in de tijd en loopt – altijd met een gids! – door haar persoonlijke vertrekken. Je ziet waar ze soirées hield, haar jurken ophing, haar gasten aan de met porselein gedekte eettafel ontving, haar keuken én haar geliefde grijze roodstaartpapegaai. Nou ja, een recent exemplaar. Hij kakelt steeds gezellig terug.

Helaas mag je binnen geen foto’s maken (waarom eigenlijk niet, is me totaal onduidelijk). Met een gids duurt het bezoek ongeveer drie kwartier en je eindigt via de keuken in de tuin. Die trouwens zonder entreekaartje te bezoeken is, want op de begane grond zit een klein café, ‘vegan-style’, waar je ook kunt lunchen. Mensen uit buurt komen hier koffiedrinken. Ik snap wel waarom. De tuin van Amália is een kleine oase in de drukke Rua de São Bento, waar ook het Portugese parlementsgebouw te vinden is.

Handige informatie

Het oude stadspaleis van Amália is op maandag gesloten.
Openingstijden : 10.00 uur- 18.00 uur.
Adres: Rua de São Bento 193, Lissabon
E-mailadres: fundacao@amaliarodrigues.pt .
Telefoonnummer: +351 213 971 896

Website van de Fundação Amália Rodrigues (Casa Museu): http://amaliarodrigues.pt/casa-museu/

Iets van Amália beluisteren? Van Uma Casa Portuguesa word ik altijd héél vrolijk (de tekst is ook zó treffend voor Portugal):

De strekking van de eerste regels luidt: “In een Portugees huis is het gebruikelijk dat er brood en wijn op tafel staan. En als er iemand zachtjes aan de deur klopt, dan komt die bij ons aan tafel zitten. Deze vrijgevigheid past ons, het volk zal altijd zo handelen. De vreugde van armoede zit namelijk in deze rijkdom: geven en tevreden zijn!” Vooral deze laatste zin vind ik schitterend.

Totaal anders zijn de onderstaande nummers, ook hierin prachtige teksten. “Povo que lavas no rio, que talhas com o teu machado o meu caixão” (= Volk dat in de rivier wast, dat met je bijl mijn kist hakt).

Vroeger waste men lakens en kleren bij rivieren en beekjes. Ook dát heb ik nog genoeg gezien: wasvrouwen in de weer in de Rio Mondego als je de brug bij Coimbra overstak. En nu ik dit zo zit te tikken: wat gaat de tijd toch snel! Er is geen mens meer zonder wasmachine. Alhoewel… Mijn tante Tia heeft een wasmachine, die ze vervolgens weigert te gebruiken. Met haar blote handen, inmiddels misvormd door artrose, wast ze – zomer en winter – nog steeds haar kleren in een tank met wasbord…

Als je liefdesverdriet hebt, zou ik eens luisteren naar Lágrima (traan) van Amália. Dan weet je dat het altijd nóg erger kan. Amália zingt hierin: ‘por uma lágrima tua me deixaria matar’ , voor één traan van jou zou ik me laten doden!

Hoe veel verdriet kan een mens aan?

Persoonlijk is mijn favoriet in het ‘is dit échte liefde- genre’ : Barco Negro.

Amália begint in Barco Negro (zwarte boot) onzeker en verliefd : ” ’s Morgens, dacht ik, toen ik wakker werd, bibberend in het zand, dat je me lelijk vond, maar je ogen zeiden meteen van niet. En de zon drong door tot in mijn hart.“

Om in het refrein te vervolgen:

Eu sei, meu amor, que nem chegaste a partir, pois tudo em meu redor, me diz que estás sempre comigo. ‘Ik weet het liefste, dat je niet bent weggegaan, want alles om me heen zegt me dat je altijd bij me bent’. Tja, misschien toch weer geen echte liefde…? Of volgt er negen maanden later het bewijs van deze liefde? Wie zal het zeggen?

Eigenlijk is Barco Negro niet de oorspronkelijke tekst. Het nummer is eerder in Brazilië in 1954 onder de naam Mãe Preta (zwarte moeder) uitgegeven. In een koloniaal Portugal leek het niet verstandig om dezelfde tekst te houden en is het een liefdeslied van een meisje geworden, dat haar liefje naar zee ziet vertrekken en door oude dames op het strand gejend wordt met de boodschap ‘die komt vast niet meer terug’. Een soort stenen tijdperk-variant van ‘hij appt je toch nooit meer’. . .

Geen blogpost van Zin in Portugal meer missen? Tik je e-mailadres bij de volgknop in, dan ontvang je het volgende beeldverhaal meteen in je inbox! Of like de Zin in Portugal-pagina op Facebook!