Deze dagen zie je veel mensen in de straten van Caldas da Rainha zoeken naar giganteske en piepkleine beelden van Rafael Bordallo Pinheiro (1846-1905).

Door de stad verspreid en in het park zijn onlangs keramieken figuren – die ooit door deze kunstenaar zijn ontworpen- geplaatst en opgehangen. Natuurlijk kun je met een routeplanner of – jawel, met een heuse Caldas da Rainha City App –  de stad afstruinen. Mij leek het leuker zelf op ontdekkingstocht te gaan. Mijn moeder wist me te melden, dat ze ‘de wesp’ maar niet kon vinden. Ik liep er toevallig vrij snel tegenaan, gewoon door eens omhoog te kijken. Aha!

Maar naar de apenheul heb ik eindeloos gezocht. En ik bleek niet de enige. Na enkele rondjes in het kleine, maar lieflijke stadspark wilde ik de moed al opgeven. Een klein park is ineens érg groot als je iets niet kunt vinden.

Ondertussen was de groep waarin ik zocht uitgebreid tot een man of zes. Allemaal op zoek naar de aapjes. Een gezellige bezigheid op een wat grijze zaterdagmorgen. En jawel, daar waren ze ineens: kleine aapjes in de grote boom naast het oude ‘casino’ (nu een vervallen gebouw).

Dom natuurlijk. Ik zocht naar reusachtige aapfiguren. De meeste figuren van Bordallo staan immers immens uitvergroot op straat. Deze aapjes, daarentegen, zijn zó klein dat ze tussen al dat gebladerte nauwelijks opvallen. Weer een eyeopener voor mijn verdere zoektocht! Goed kijken dus en niet van het gebruikelijke uitgaan.

Mijn Rota Bordalliana ben ik trouwens bij het stationnetje van Caldas begonnen. Voor het station zie je meteen een fontein met kikkers.

Rafael Bordallo Pinheiro hield van dieren: katten, kikkers, zwaluwen, salamanders, wespen, krabben, slakken en apen. Hij maakte ze in allerlei vormen en maten. Tot op de dag van vandaag sieren zijn gitzwarte zwaluwen menig Portugees huis. Ik spaar zijn kikkers (en word daar soms voor uitgelachen, hè Arie?).

Rafael Bordallo Pinheiro is ook de bedenker van de beroemde ‘koolbladeren’. Hele serviezen kun je er in Portugal van kopen. Leuk voor de ‘caldo verde’, een typische Portugese soep met geraspte koolbladeren en chouriço. Op het marktplein van Caldas hangt  een enorm koolblad aan een gevel van het kantoor van een vriend van ons. Ik vind dat Artur Correia boft!

Niet alleen de opnieuw uitgebrachte karikaturen en dier- en plantfiguren zijn het bekijken waard, ook de oude straatnaamborden. In het oude centrum zie je ze nog vaak.

Net als volledig met Bordallo betegelde huizen. Om je een idee te geven: één zo’n tegel kost vandaag de dag minstens 35 euro. Ze zijn nog steeds te koop in de Bordallo Pinheiro-fabriek achter het park (vlakbij het Museu da Cerâmica). De gevel van zo’n huis is een fortuin waard!

In een tijd waarin kritiek niet altijd even gewaardeerd werd, kon Bordallo Pinheiro toch zijn gang gaan. Hij tekende honderden karikaturen van de politieman, de pastoor, de politicus, de visvrouw etc. Enkele karikaturen daarvan zijn nu opnieuw levensgroot uitgebracht. Zo zien we ‘Zé Povinho’ voor het stadhuis staan. Zé Povinho kunnen we wellicht het best als de ‘Jantje Beton van die tijd’ vertalen. Hij doet vaak een ‘Toma!’. Een bekijk het maar, steek hem er lekker in! Ik vind het eigenlijk wel geestig dat juist deze karikatuur prominent vóór het stadhuis en belastingkantoor staat. Maar hij doet geen ‘Toma’, voor zijn doen staat hij er ‘netjes’ bij. Op zijn buik staat ‘impostos‘, belasting…

Ze hebben in Caldas trouwens ook iets met fallussen, piemels. Sta niet gek te kijken als je ineens tegen een reuzepiemel aanloopt of als verjaarscadeau een stevige keramieken piemel krijgt (met een beetje geluk, gevuld met likeur). ‘Um das Caldas’ , ‘een van Caldas’ is een bekend begrip. Maar daarover een andere keer in een andere blogpost meer.

En dan de ‘Ama das Caldas’! De ‘Min uit Caldas’. Ik wist niet dat Caldas landelijke bekendheid genoot om haar ‘minnen’, vrouwen die baby’s de borst geven. Mijn vader heeft een min gehad. Als ik aan mijn tengere, kleine grootmoeder denk en ik zie deze forse vrouw met ferme borst staan, kan ik me ineens levendig voorstellen dat mijn vader een stevige vent is geworden. Mijn vader, van wie ze dachten dat hij de eerste vierentwintig uur niet zou overleven, is gestorven toen hij 74 was. Lang leven ‘de Min uit Caldas’ dus!

Bij het park vinden we op de Rota Bordalliana een pronte ‘saloia’. Ik grap wel eens dat ik ook een ‘saloia’ ben, vooral als ik in Lissabon de weg niet kan vinden. Een ‘plattelandsvrouw’. Voor ‘saloio / saloia’ uitgemaakt worden is niet al te best. Tot op de dag van vandaag. Naar mijn gevoel geldt nog steeds: woon je in de stad, dan heb je het gemaakt. Op het platteland lopen ze lichtjaren achter. Een vergissing, echt waar!