“Pluk ie al?”, zeggen ze in het Westland als de ene teler wil weten of de andere al begonnen is met het plukken van tomaten. In Portugal denken boeren begin augustus na over het moment van hun ‘vindima’, hun druivenpluk. Ze informeren bij elkaar hoe de trossen erbij hangen.

Dit jaar is het aan de Portugese Zilverkust (Costa de Prata) uitzonderlijk droog geweest. Sinds maart heeft het nauwelijks geregend en veel druiventelers hebben hun wijngaarden in augustus moeten besproeien om de oogst te redden. Sommige druiven hangen ondertussen als krenten aan de takken, totaal verdroogd. “Het is twaalf jaar geleden dat het zó droog is geweest”, verzucht menigeen.

In onze familie is het gebruikelijk om in de derde of eventueel laatste week van september te plukken. Maar dit jaar niet. Dit jaar is de pluk een week vervroegd. Daarom staan we veel vroeger dan normaal in de wijngaard en is het op 12 september in de vroege ochtend al een drukte van belang.

Een druivenpluk is hard werken, maar ook heel gezellig. Broers en zussen helpen elkaar, vrienden komen langs om een dagje te plukken. Het plukken is goed voor de sociale cohesie in families en dorpen. Voor buitenstaanders is het reuze leuk en leerzaam om een dagje mee te mogen plukken.

Ik begrijp dat grotere Portugese wijnhuizen dat ook door hebben. Zij vragen geld voor een dagje plukervaring. Op Portugal Portal kun je lezen dat je voor 45 euro bij Paço dos Cunhas de Santar het hele proces mee kunt maken, met lunch en zangkoor als kersje op de taart. In onze familiewijngaard hoor je geen koor (niemand van de familie bezit ook maar enig muzikaal talent), maar gezellig is het wel. Vooral tijdens de lunch!

Ook in september kan de temperatuur oplopen. Daarom beginnen we vroeg. Met een knipschaar in hun hand staan plukkers aan weerzijden van een rij. Dit bevordert de gezelligheid in hoge mate. Men wisselt opgetogen de meest vreselijke medische malheur uit, praat over kleinkinderen en bespreekt het nieuws. De oudste plukker is 80 en de jongste 23. De kaken vallen geen moment stil, kan ik jullie verzekeren!

Het plukken vereist een zekere techniek. Niet dat het moeilijk is, maar volg je de techniek niet, dan loop je kans op een flinke jaap in je handpalm. Mijn Nederlandse vrienden kunnen erover mee vertellen… Een tros pak je met de ene hand van onder beet. Je drukt deze een klein beetje op en met je andere hand knip je de tros los van de stengel. Met liefde leg je de tros in een kleine emmer, die vlak bij je staat of aan je arm bungelt. Is deze emmer vol, dan giet je deze over in een grotere emmer. Houten manden zijn heel romantisch en vroeger werden ze ook veel gebruikt. Maar een plastic emmer is toch echt praktischer. Druiven willen nog wel eens plakkerig zijn en gaan lekken. Rode druiven kunnen je handen ook behoorlijk kleuren. Pluk je van het druivenras Alicante Bousquet dan zien je handen eruit alsof je net een bloedbad hebt aangericht. Dat is ook precies de bedoeling. Dit ras zorgt er later voor dat de wijn een mooie dieprode kleur krijgt.

De witte druiven, van de oude Portugese rassen Fernão Pires en Seara Nova, worden door een trekker opgehaald en meteen geperst. Vervolgens wordt het sap in een roestvrijstalen vat gepompt. En dan begint het wachten. Binnen drie dagen hoort het te gisten. Dat is tegenwoordig bij veel boeren nog wel eens een probleem.

Vroeger ging het sap in houten of stenen vaten. Deze werden elk jaar schoongemaakt, maar er bleef altijd nog wel wat gist van het jaar ervoor hangen. Tegenwoordig zijn de roestvrijstalen vaten zeer hygiënisch en schoon. Daarom wil het fermenteren bij sommige boeren soms niet lukken. Vooral als ze de oogst hebben getracht te beschermen met veel landbouwgif. Er zijn goede biologische middelen om een wijngaard te behandelen, maar die zijn duurder. Daarom kiezen velen voor stevige pesticiden. Hierdoor wil het geperste sap ook wel eens niet gisten en moeten er weer chemische middelen aan te pas komen om het proces op gang te helpen. Jammer, erg jammer. Onze familie kiest voor natuurlijke producten. De wijngaard is ten slotte een uit de hand gelopen hobby en we willen onszelf niet vergiftigen.

Tegen het middaguur knagen de magen en staat de maaltijd klaar. Mijn vader zei altijd ‘Pas op met het schenken van wijn!’. Als plukkers bij de lunch stevig innemen, komt er van plukken in de namiddag weinig meer terecht. Voorheen wilde dat nog wel eens een probleem zijn. Onze inmiddels op hoge leeftijd overleden buurman ging er prat op 5 liter wijn per dag te drinken…

In vroegere tijden verschafte de boerderij in het oogstseizoen werk voor tientallen mensen. In ons familiearchief kunnen we zo zien wie in 1965 op 12 september aan het werk is. Grote kans dat het nu de nazaten zijn die opnieuw in de wijngaard staan.

Het leven in Portugal is van een vertrouwde zekerheid. Zo zie ik op de groente- en fruitmarkt, die in Caldas da Rainha nog elke dag op het centrale oude marktplein wordt gehouden, de dochters van de boerinnen van weleer achter kleurrijke kramen hun waar verkopen.

Het maken van wijn heeft iets romantisch. De natuur bepaalt hoe het druivenvocht zich ontwikkelt. Of zou het toch Bacchus zijn? Hoe dan ook: het is elk jaar weer afwachten hoe het uitpakt. Está no segredo dos deuses ( het is het geheim van de goden), zeggen ze op z’n Portugees. En zo is het maar net.