Porselein uit Caldas da Rainha

De porseleinen kopjes en schoteltjes van Vista Alegre kennen jullie misschien. Die genieten zo’n beetje overal in Portugal en soms ook daarbuiten bekendheid. De kopjes en schoteltjes met een gestileerde afbeelding van de dichter Fernando Pessoa heb je vast wel eens op het vliegveld gespot. Maar ik durf te wedden dat jullie nog nooit van Braz Gil hebben gehoord 😁. De porseleinfabriek uit Caldas da Rainha.

Deze website is ooit begonnen om mijn lieve, lieve provinciestadje Caldas da Rainha wat meer op de kaart te zetten. Óbidos staat in alle reisgidsen, maar de plek waar het leven zich afspeelt, is vaak een voetnoot in de reisbranche. Caldas op de kaart zetten, is inmiddels redelijk gelukt. Soms zo goed zelfs, dat mijn man wel eens verzucht dat ik moet ophouden, want Caldas raakt zo te bekend. Nog niet eens zo lang geleden zat hij in een tennisgroepje met 8 mannen. Een uit Canada teruggekeerde Portugees regelde wie wanneer speelde. De afgelopen twee jaar is dit groepje uitgegroeid tot 80 (já 80!) man. Nu is er dus een systeem opgetuigd om alle Fransen, Italianen, Amerikanen, Duitsers, Noren, Zweden, Belgen en enkele verdwaalde Hollanders op de juiste tijd met elkaar in het park van Caldas da Rainha te laten spelen. Vandaag om 15.00 uur is het Daan zijn beurt, begrijp ik. Mooi, kunnen we in ieder geval nog samen lunchen!

Terwijl Caldas da Rainha opgenomen wordt in de vaart der volkeren, verliest de stad weinig van haar authentieke levendige karakter als streekcentrum. De nieuwkomers gaan prima op in dit levendige en kunstzinnige provinciestadje. En als ik een steentje kan bijdragen aan de economische groei van de stad waar mijn roots liggen, des te beter. Dus até breve, hè!

Voor de duidelijkheid: ik ben geen professionele influencer. Al plaagt mijn familie me hier voortdurend mee. Vooral als hun magen knorren en ik eerst alles leuk op de foto wil hebben.

Gisteren nog, toen ik een kek tasje voor mijn smartphone kocht zei mijn nichtje ‘You just bought yourself an influecer’s sling’. En ja, ze zei het in het Engels, want ze is een geboren en getogen Britse en op bezoek bij ons, para matar saudades da avó, zoals dat in het Portugees heet. Mijn oma is Duits, mijn moeder Nederlands, mijn vader Portugees en mijn nichtjes Engels. In ons familieidioom weet iedereen wat een Knusperhäuschen is (de naam die mijn grootmoeder aan elk ieniemie huisje gaf) en in een gesprek wordt er van Nederlands, Engels en Portugees geswitcht al naar gelang wie er belang bij heeft de conversatie te verstaan, of juist niet. Sorry tante Tia 🙈. Mijn moeders ergernissen over mijn tante bereiken doorgaans in onvervalst Rotterdams mijn oortjes…

Kortom: ik schrijf wat in me opkomt, waar ik zin in heb en uitsluitend wanneer ik tijd heb. Daarom geen enkel systeem in wanneer een beeldverhaal verschijnt. De ene keer drie keer in de week, de andere keer een maand niet. Desculpa.

Als ik ergens graag heen wil en zeker wil zijn van iemand die me enige informatie kan verschaffen, mail ik van tevoren. Tegenwoordig voel ik me genoodzaakt om te vermelden dat ik geheel belangeloos schrijf. Dat ik beslist geen ‘cadeautje’ wil en dat ze voor de tekst die ik publiceer ook geen cent hoeven te betalen. Ik doe het graag om Caldas en de streek te promoten.

Voorheen hoefde ik zo’n mededeling er niet bij te zetten, maar onlangs was er hier een hele rel, omdat een restauranthoudster het beu was , dat een of andere vrij onbekende influencer langs wilde komen om gratis te eten in ruil voor een vermelding op socials. Oh, een meestal komen ze – volgens deze zichtbaar gefrustreerde uitbaatster – niet alleen, maar brengen ze wat vrienden mee: een stuk of tien, die óók allemaal een gratis maal verwachten. Daar ben je lekker mee, als restauranthouder…

Ik heb dus Braz Gil Studio gemaild. De ietwat verscholen porseleinfabriek op de heuvels van de stad ligt op de route die ik neem als ik naar Caldas da Rainha rijd. Tussen het districtsziekenhuis, het voetbalstadion en de rotonde van de pastelkleurige huizen ligt Braz Gil Studio. Mijn bezoek heb ik aangekondigd, want ik wil graag het hele proces bekijken. En ik bof, Inez Braz Gil, de kleindochter van de oprichter, wil me graag ontvangen en tot mijn verrassing roept ze er al snel haar opa bij als ik een vraag stel over het verschil tussen porselein en keramiek.

Caldas da Rainha: niet alleen keramiek maar ook porselein

Van oudsher is Caldas da Rainha een bedrijvig stadje. Bedrijven zoals Ikea, Harrods, Blokker lieten (laten?) hier veel mokken, borden en schalen maken. Veel keramiekfabrieken hebben tijdens de crisisjaren de deuren moeten sluiten. Op de plek waar nu de Modelo Continente is, vlakbij La Vie en het park, stond vroeger de fabriekshal van Secla.

Gelukkig zijn er ook fabrieken die het wél hebben gered en het uitstekend doen. Zo staan er in de zomer vaak rijen bij de winkel van Bordallo Pinheiro en Molde op het industrieterrein is ook nog in bedrijf. Over Bordallo Pinheiro en de keramiekroute langs de beelden her en der in de stad heb ik al eerder geschreven. Dit verhaal gaat niet over keramiek, maar over porselein. En dat is toch écht andere koek, vertelt de oprichter van Braz Gil Studio, Joaquim Braz Gil. Porselein is doorzichtig, kwetsbaar, een luxe-artikel. Hij is zijn bedrijf in 1996 begonnen. Sommige werknemers werken er al sinds de oprichting. Nieuwe mensen leiden ze zelf op. Het werken met porselein vergt goede motorische vaardigheden. Elke object moet perfect zijn. Als ik samen met grootvader en kleindochter Braz Gil de verschillende productiestadia doorloop, zie ik werknemers geconcentreerd en voorzichtig de tere witte baksels bewerken.

Porselein wordt gebakken op 1400 graden. Op een hogere temperatuur dan keramiek. Wat niet perfect is, wordt weggegooid. Braz Gil Studio heeft een eigen lijn, maar ze maken ook voor bedrijven wereldwijd. Zo zijn er bekende designers die hier hun creatieve ideeën laten uitwerken en voor astronomische bedragen verkopen. Maar ook particulieren zijn hier welkom die een eigen servies met een logo, embleem of blazoen willen laten maken. Alles wordt met de hand geschilderd.

Over katten gesproken. Joaquim Braz Gil wijst me op de kast. Rechtboven ligt een echte te slapen. Nou dan heb je me als kattenliefhebber. Een porceleinfabriek waar tussen alle kostbare objecten een kat mag rondlopen, wat bijzonder!

Nu ik hier zo rondloop, ontdek ik dat het porselein van Vista Alegre toch meer massaproductie is. Bij Braz Gil Studio is het handwerk. En in Portugal weten ze dat ook. Zo worden de beroemde kopjes van de prachtige boekhandel Lello in Porto hier vervaardigd! Is het servies van het vijfsterrenhotel Val Verde in Lissabon van Braz Gil Studio en kun je bij het Gulbenkian pannenonderzetters kopen die ook hier vandaan komen.

Beroemd zijn ook de kerstbomen die ze speciaal voor kerst maken. Met een waxinelichtje erin zijn ze feeëriek. Wat ik niet wist: per jaar maken ze er een. Al zijn ze er in de coronajaren mee gestopt. Nu stappen ze over op klokken die in de kerstboom gehangen kunnen worden. Of je kunt sparen voor een kerststal of kerstservies.

Tegenwoordig zet Braz Gil Studio ook in op geurkaarsen in porseleinen houders. “Als de kaars op is, kun je ze als pennenhouder gebruiken“, zegt Inês Braz Gil. Fransca, als je dit leest: er komt een kaars jouw kant op. Tegen de tijd dat de kaars op is, is de stamceltransplantatie over en ben jij weer in staat om ook van de Portugese zon te genieten. Beijinhos!

Trots laat Joaquim Braz Gil een vaas zien met een ontwerp van zijn hand.

Porcelein of porselein?

Over de schrijfwijze van ‘porselein’ heb ik nog even getwijfeld. Is het nou porselein of porcelein. Welnu, voorheen was het porcelein (naar het Franse porcelaine), maar al ruim 120 jaar is het porselein.

Porselein, dus. Porselein uit Caldas da Rainha!

Meer informatie over Caldas da Rainha, keramiek (en porselein!) stad in Portugal?

Over Caldas da Rainha:

De vijf musea in Caldas da Rainha en Simppetra – beeldhouwers aan het werk.

Piemels spotten in Caldas da Rainha

Caldas da Rainha: uitjes en uit eten

Over Bordallo Pinheiro:

Bordallo Pinheiro schalen op tafel van supermodel Claudia Schiffer

Keramiek in Caldas: de Bordallo Pinheiro-route

Over Braz Gil:

Braz Gil Studio is open van maandag tot en met vrijdag tussen 9.00 en 17.00 uur. Het adres is Rua Diário de Notícias 201, Caldas da Rainha. Op hun website vind je alle informatie over deze porseleinfamilie en hun prachtige servieswerk, geurkaarsen en diffusers, lampenhouders en doorschijnende waxinelichthouders waardoor je Óbidos, Sintra en Lissabon op tafel kunt blijven bekijken.

Niet in de buurt? Niet getreurd. Braz Gil Studio verscheept wereldwijd 😁!

Als deze ‘lamparinas‘ hierboven af zijn, komen ze op een schotel waar je een waxinelichtje op zet. Dit tere omhulsel doe je erover en dan heb je een feeëriek lampje op tafel, want porselein kun je doorschijnend maken. Weer wat geleerd, dacht ik toen ik Braz Gil Studio verliet.