Hoe is het mogelijk dat ik dit heb gemist? Een dorp in de buurt dat de geschiedenis van Pedro en Inês ademt? Dat vol staat met kunstuitingen? Het is me werkelijk een raadsel waarom ik tot op heden geen enkele notie had van het dorpje Moledo, in de gemeente Lourinhã. Maar dat is het leuke van omgang met jonge kunstenaars van de Escola Superior de Artes e Design! Die leren je anders kijken naar je omgeving en wijzen je op plekken die je écht moet bezoeken. Op de Bazar à Noite in Caldas da Rainha – de kunstmarkt die incidenteel ’s avonds op het oude marktplein wordt gehouden (de volgende is tegen kerst) – heb ik onlangs Rita Manique en João Margarido van achter hun kraampje enthousiast over kunstuitingen in het dorpje Moledo horen vertellen. Kunst die volledig in het teken staat van Portugals meest bekende liefdespaar: Pedro en Inês de Castro.

Pedro en Inês de Castro

Mensen in mijn omgeving weten hoe dol ik ben op het liefdesverhaal van een Portugese kroonprins en zijn geliefde, een hofdame in het gevolg van de Spaanse prinses, Dona Constança, die hij voorbestemd was te huwen.

Tot vervelens toe kan ik vrienden en familie uitleggen hoe het ook alweer zat. Je kunt me geen groter plezier doen, dan mee te gaan naar Alcobaça en me het verhaal te laten vertellen bij hun praalgraven in de grote kerk. Het ís ook een fascinerende geschiedenis! Zij, een beeldschone Spaanse hofdame, hij, een Portugese kroonprins, die tot over zijn oren verliefd is, maar met een Spaanse prinses moet trouwen. Uiteindelijk beslist het lot dat de wettige echtgenote sterft (van verdriet, dat wel…) en de hofdame wordt vermoord.

Maar wat blijkt? De kroonprins, inmiddels tot koning gekroond, is na de dood van zijn echtgenote in het geheim met zijn geliefde hofdame getrouwd. Postuum krijgt Inês de Castro de eer die haar als koningin toekomt. Macaber detail, Pedro was niet te beroerd om zijn dode geliefde te laten opgraven, op een troon te zetten en de hele hofhouding te dwingen om haar vergane hand te kussen. Hij vond dat de leden van zijn hofhouding de dode Inês op haar troon alle eer – die een koningin toekomt – moesten bewijzen. Fraaie bijeenkomst zal dat geweest zijn!

Ik heb het verhaal volgens de mondelinge overlevering van mijn vader vernomen, nog voor ik überhaupt kon lezen. Mijn vader was ook met het Pedro-en-Inês-virus behept. Langs het klooster in Alcabaça rijden zónder het verhaal te vertellen zat er niet in (ja, vroeger reed je pal langs het klooster, dóór hartje Alcobaça ). Deze site van Zin in Portugal is ooit in 2015 begonnen met het verhaal over deze tochten langs het klooster. De volledige versie, met allerlei details die mijn vader erbij vertelde, kun je nalezen in Hoe zat het ook alweer met Pedro en Inês de Castro?

Geheim toevluchtsoord: het paleis van Moledo

Vreemd dat ik me nooit heb afgevraagd hoe zo’n verhouding in de veertiende eeuw er in de praktijk uitziet. Waar kun je degene, die in feite je minnares is, redelijk in de anonimiteit ontmoeten?

Blijkbaar kon dat in Moledo. Een strategische plek, want halverwege de veertiende eeuw wisselde het hof geregeld tussen Coimbra, Santarém en Lissabon.

Volgens de overlevering heeft Inês de Castro in een paleis in Moledo gewoond, een klein dorp dat nu bij de gemeente Lourinhã hoort en zo’n 80 kilometer boven Lissabon ligt.

Pedro is Inês verschillende keren in Moledo komen opzoeken. Strategisch een slimme plek, want niet al te ver van waar destijds het hof zetelde. Van het paleis in Moledo waar de schone Inês de Castro delen van haar leven heeft doorgebracht zijn geen resten meer. Het paleis is in de zestiende eeuw afgebroken. Slechts één overblijfsel schijnt bewaard gebleven te zijn: de wasbak waarin Inês zich gebaad zou hebben. De kunstenares Joana Alves haalt in haar werk de herinnering aan deze legende op door een badkuip te laten rusten op de mannen die Inês hebben vermoord. Wie al voor het graf in Alcobaça gestaan heeft, herkent de gelijkenis met de tombe waar Inês in begraven ligt.

Kunstuitingen in Moledo

In Moledo wordt de romance tussen Pedro en Inês dus flink levendig gehouden. Op elke straathoek kom je wel een kunstwerk tegen dat met de twee geliefden te maken heeft.

Tien leerlingen van de Faculdade de Belas-Artes (Faculteit der Schone Kunsten) zijn gedurende vier jaar bezig geweest om de openbare ruimte van het dorp Moledo te verfraaien met kunstwerken die een link naar het liefdesverhaal van Pedro en Inês hebben. Na dit project hebben ook andere kunstenaars de weg naar Moledo weten te vinden. En zie je geen kunstwerk? Dan zit er wel een kat of hond beeldig te wezen. Of je ontdekt fotogenieke huizen en straatjes!

Muurschilderingen van de Azoriaanse kunstenaar Pantónio

Ook heeft de bekende street art-kunstenaar Pantónio (pseudoniem voor António Correia) de bevolking van Moledo verblijd met een van zijn karakteristieke schilderingen. Zijn werk kenmerkt zich door antropomorfische figuren. Antropomorfisme is een samenstelling van de oud-Griekse woorden anthropos – mens- en morphe -gedaante. In het antropomorfisme worden menselijke eigenschappen toegekend aan dieren, goden of voorwerpen. Voorbeelden in het taalgebruik zijn ‘het edele paard’ en ‘de dappere wolf’. Bij de kunstenaar Pantónio zien we antropomorfische figuren afgezet tegen zwart. Hierdoor ontstaat de beleving dat het om dieren gaat. Op de molen in Moledo zie je de metamorfose van landdieren naar zeedieren. Pantónio heeft daarom aan de molen de naam ‘andorinhas do mar’, zeezwaluwen, meegegeven.

Als wij Moledo bezoeken, blijkt de molen open. De molenaar zit samen met maten beneden te kaarten. Ze gaan helemaal in hun spel op en wij mogen op eigen houtje naar boven. Als het potje afgelopen is, vertelt de molenaar dat zijn familie ooit de eigenaar van de vier molens in Moledo was. Hij is er erg trots op dat Pantónio de molen die hij heeft geërfd beschilderd heeft. Een andere molen is naar een familielid gegaan en die heeft er nu een alojamento local in (de Portugese benaming voor plekken waar je bij mensen thuis of kleinschalig kunt overnachten). Ik heb op Facebook even de info van deze voormalige molen opgezocht: Casa do Moinho do Oeste – West Windmill Portugal. En ik zie dat ze ook op Booking.com en andere boekingssites staan. Mocht je hier overnachten, dan weet ik nog wel een leuk restaurant (op slechts zo’n 8 kilometer afstand): Pizzaria da Praia. Bij dit restaurant op de helling van Praia da Areia Branca heb je fantastisch uitzicht over de zee en je eet er heerlijk! Mijn aanrader is de Especialidade da Casa, de Pasta Al Grana Padano. Je pasta wordt dan door een enorme uitgeholde Grana Padano-kaas gehaald, smullen, hoor!

We dachten op een slome zaterdagmiddag: ‘we doen even een uurtje Moledo’. Maar wat bleek: na twee uur liepen we nog door dit dorpje op zoek naar kunst, die hier om elke straathoek te vinden is. Oké, we hebben ook half uurtje op terras bij de junta de freguesia zitten kletsen. Maar wie op ontdekkingstocht gaat en alle tijd heeft, is een uur te kort om door dit dorp te struinen.

Terwijl we als enigen door Moledo aan het dwalen waren, hebben we ons erover verbaasd dat het toch wonderlijk is dat het hier nog zo rustig is. Sterker nog, we kregen de indruk dat de plaatselijke bevolking al in geen tijden bezoekers uit den vreemde meer had gezien (en dat we zelf een soort curiositeit waren). Kan daar, lieve mensen, na het verschijnen van dit artikel alsjeblieft verandering in komen? Moledo verdient écht meer aandacht op de toeristische kaart! Dus, até breve, todos!

Geen blogpost van Zin in Portugal meer missen? Tik dan je e-mailadres in bij de volgknop. Een volgend beeldverhaal verschijnt dan automatisch in je e-mail.