Ruim zevenhonderd jaar geleden heeft koning Dom Afonso III (1248-1279) bij wat nu Marinha Grande is een bos van ruim 11.000 hectare laten aanplanten. Dom Afonso III en zijn opvolger Dom Dinis (1279-1325) wilden oprukkende duinen stoppen en meteen een groene beschermende strook tussen de zee en het gebied rondom de stad Leiria creëren. Niet zo gek, want tot 1255 gold Coimbra als de hoofdstad van Portugal en in 1254 heeft de koning in de plaats Leiria voor het eerst het hof voor een Algemene Vergadering bijeengeroepen. De keuze voor een bos vlakbij deze steden is dus niet verrassend.

Long van Portugal

Tot op de dag van vandaag staat de groene strook tussen zee en land bekend als het Pijnbomenbos van de Koning (Pinhal d’El-Rei). Mensen hier noemen het bos ook ‘de long van Portugal’. Als kind kan ik me herinneren dat mijn vader graag langs de kust van de badplaats Nazaré door de bossen tot São Pedro de Moël reed. Maar de long van Portugal is niet meer. Ruim tachtig procent van dit immense oerbos is op een snikhete zondag in oktober door brand getroffen. En niet alleen dit oerbos, op 15 oktober telde Portugal ruim 500 brandhaarden. Een onmogelijk aantal. Ik kan me geen jaar herinneren dat we zo door vuur getroffen zijn. Natuurlijk, bosbranden komen wel vaker voor. Maar de hoeveelheid slachtoffers en in rook opgegane bossen is ongekend. In juni hebben bij Pedrógão Grande door een uiterst ongelukkige samenloop van omstandigheden 64 mensen – velen in hun auto op de vlucht voor het vuur – het leven gelaten. En nu betreurt Portugal opnieuw 43 doden, waaronder een baby van een maand oud. Ik kan het niet bevatten. Wat een annus horribilis!

Oorzaken branden

De aanhoudende droogte is een oorzaak. Slecht bosbeheer ook. Maar vlak pure pech en hebzucht ook niet uit. In mijn blogpost van juni heb ik beschreven waarom er in Portugal veel eucalyptusbossen zijn. Ze betekenen voor boeren een welkome aanvulling op de vaak karige inkomsten en de bossen worden daarnaast ook als oudedagsvoorziening gezien. In juni gingen veel stemmen op om het aanplanten van eucalytusbossen te verbieden. De argumenten: eucalyptus vat snel vlam, is geen inheemse boomsoort en onttrekt veel water aan de bodem. We leven in oktober en op dit moment hoor ik weinig van deze argumenten terug. Immers: pijnbomen blijken ook uiterst goed te kunnen branden. Zit het hem dan in slecht bosbeheer? Deels. De afgelopen jaren is er stevig bezuinigd op staatsbosheer. Van de zomer hebben we nog gesproken met een vuurspotter. Die zat op een hoge uitkijkpost en had een immens gebied onder zijn hoede. De afgelopen dagen hebben we veel aan hem gedacht. Wat zal hij het druk hebben gehad.

Natuurlijk, er zijn al veel maatregelen genomen. In een flinke straal rondom huizen mag onkruid niet hoger dan 50 centimeter staan. En dat is al een hele verbetering, want voorheen liet iedereen zijn land maar braak liggen. Hierdoor kan vuur zich snel richting woningen verspreiden. Bij onze deelgemeente heeft vorig jaar een kaart gehangen met percelen land die niet in orde waren en de waarschuwing dat er een boete zou volgen. En inderdaad, ineens was er volop bedrijvigheid: landerijen werden schoongemaakt, onkruid bijgehouden. Maar of dit zulk onheil als in juni en oktober kan voorkomen? Ach, alle kleine beetjes helpen. In juni waren een kapotte elektriciteitsmast en blikseminslag de oorzaak van de brand bij Pedrógão Grande. Maar nu, na de verwoestende branden in oktober,  hoor ik toch echt andere geluiden: aangestoken! Gewoon aangestoken! Toen ik opperde dat de houtmaffia erachter zat (door brand wordt de prijs flink gedrukt) hebben ze me weggelachen. Welnee! “Die lui met blushelikopters verdienen 3000 euro per uur. Weet je hoeveel die overhouden aan een brand?”, zeggen ze in het dorp. Ik kan en wil dit niet geloven.

Meer lezen over dit onderwerp? Lees dan de blogpost:
Portugal brandt en het was dit keer niet aangestoken

Foz do Arelho, een paar dagen ná de brand

Het contrast met de weg langs de Atlantische Oceaan richting São Martinho do Porto is groot: zwart geblakerde grond maakt plaats voor zanderige kleuren en weids uitzicht. Wat is het hier mooi! En ik weet het zeker: in de lente zal ook de aarde langs de strandweg gewoon weer groen kleuren. Deo volente!