Op een kilometer of tien van Alcobaça ligt in een klein dorp een groot verlaten klooster. Hoe kom ik erop om hier eens een kijkje te nemen? Mijn Nederlandse moeder, bij wie in de keuken de televisie de hele dag aanstaat – je bent ten slotte ingeburgerd of niet – heeft op tv een item gezien over een klooster dat deels gerestaureerd is. Mijn interesse is gewekt! Zo dichtbij én ik ken het niet.
Wat blijkt: in de dertiende eeuw is in deze beboste en vruchtbare landbouwstreek een Cisterciënzer zusterorde neergestreken. Door slim te handelen worden ze al gauw een groep steenrijke devote vrouwen. Tot 1834 is er religieus leven in dit klooster. In de negentiende eeuw is hun rijkdom de wereldlijke macht, zelf aardig verpauperd, een doorn in het oog. Het gevolg is dat de staat in 1834 religieuze ordes dwingt om alles af te staan. Daarna treedt het verval langzaam in.
Rijke, maar arme zusters…
Je kunt tot op de dag van vandaag zien dat dit een rijke kloosterorde geweest is. In de zestiende eeuw wonen er zelfs zo veel rijke Cisterciënzerzusters dat de kerk rijkelijk versierd kan worden. Van buiten komt het gebouw ietwat sober over, van binnen spatten de barokke ornamenten ervan af.
Het dakgewelf is beschilderd door Pedro Peixoto en dateert uit begin achttiende eeuw. In de kerk is ook een typsich houten traliewerk. Ooit heb ik onderzoek gedaan naar het fenomeen <atrás das grades >, achter de tralies. In Arouca, waar nu het Museu de Arte Sagrada gevestigd is, vind je ook zo’n prachtig <grade> , traliewerk. Ook dit klooster nam dames van rijke komaf op. Vaak was er voor deze vrouwen geen bruidsschat en was intreden een oplossing om onder de bruidsschat uit te komen de enige oplossing. Ze arriveerden met dienstmeisje en hadden in het klooster enige privileges, zoals een grotere cel. Bezoek mochten ze achter de tralies ontvangen. In mijn speurtocht naar dit fenomeen ben ik op de brieven van zuster Mariana gestuit. Ruim driehondervijftig jaar geleden heeft zij een (pikant) tipje van de sluier opgelicht in haar Lettres Portugaises. Het zijn brieven van een Portugese non aan haar vrijer.
In het kort komt het hier op neer: veel heren maken gebruik van het feit dat in de kloosters vrouwen zitten die weinig met het celibaat op hebben en hunkeren naar wat vleselijk vertier. Als ik de overlevering mag geloven, wordt er samen veel pret gemaakt, maar als zo’n zuster zwanger raakt, is het leed voor de vrouw niet te overzien.
Maar terug naar de pracht van het klooster nabij Alcobaça. Een van de schilderijen (Het Vagevuur) is van de hand van de zeventiende eeuwse Josefa d Óbidos. Misschien ondertussen handig om te weten: anno 2021 hoeft u niet meer bang te zijn dat u veroordeeld wordt tot een periode zondenoverdenken in dit tussenstation, want het vagevuur is gewoon door de katholieke kerk afgeschaft. Ik weet niet of ik iedereen hier blij mee maak, maar ik geef het toch maar even mee …
De schitterende sacristie is bekleed met blauwwitte tegels die scènes vertellen uit het leven van Bernardus, de voornaamste vertegenwoordiger van de Cisterciënzer spiritualiteit van de twaalfde eeuw. Deze monnik, die later heilig is verklaard, wist met overtuigende geschriften zijn tijdgenoten bijzonder te boeien. Wij plukken hier nu nog in Santa Maria de Coz de betegelde vruchten van.
Wie nu meteen naar Coz wil afreizen om deze barokke weelde met eigen ogen te aanschouwen, kan voor een dichte deur komen te staan. Er zijn wisselende openingstijden, dus eerst bellen. Vanuit een oude adega voor het klooster, nu omgebouwd tot winkeltje met rieten mandjes van COZART, worden de geïnteresseerden opgevangen. Iemand haalt de sleutel en vervolgens krijg je een privé-rondleiding. Hoe cool is dat? Kosten : nul, maar wel de vraag of je na een bezoek een mooie rieten mand wilt kopen. Deze manden zijn trouwens erg populair, getuige de vele instagramberichten van beroemdheden, en er zijn verschillende bedrijven die ze volgens de oude traditie maken . Zo timmert een bedrijf uit de buurt (Cestas d Aldeia) ook flink aan de weg. Een paar jaar geleden ben ik daar eens een kijkje gaan nemen en heb ik een filmpje opgenomen van hoe arbeidsintensief het maken van zo’n hippe mand is.
Ook een rondleiding?
Ga naar de site van de gemeente Alcobaça of klik op de folder die ze over het klooster hebben gepubliceerd. Hier vind je de openingstijden en het telefoonnummer.
Site gemeente Alcobaça: cm-alcobaca.pt
Na het bezoek aan dit klooster zijn we doorgereden naar Fátima. Prima te doen op een dag! Onderweg zelfs nog even wat panoramafoto’s in Porto de Mós kunnen schieten.
Geen beeldverhaal van Zin in Portugal meer missen? Doe net als de andere 599 trouwe volgers: tik gewoon je e-mailadres bij de volgknop in. Een post verschijnt de volgende keer meteen in je inbox! Ben benieuwd wie nummer 600 wordt. Até breve!
Zin in Portugal? 