“Het lijkt hier verdorie het beloofde land wel”, zegt mijn moeder als ze me hoort opsommen wat ik allemaal over Portugal lees. Ja, Portugal mag zich verheugen in een groeiende belangstelling. We spreken Nederlands met elkaar, maar tegenwoordig moeten we oppassen als we op straat aan het kwebbelen zijn. Luistervinkjes met Hollandse oortjes lopen er steeds meer door Caldas da Rainha.

Ook een nieuw fenomeen: jonge Portugezen die je vrolijk en met een zekere trots aanspreken in het Nederlands. Het overkwam ons onlangs nog bij de Lidl. Sta je af te rekenen en zegt de Portugese jongeman achter de kassa in het Nederlands “tot ziens”. Deze jongelui hebben een poosje in Nederland gewerkt, wat centen verdiend en zijn gauw weer naar het beloofde land teruggekeerd, want ja, saudade hè.

Ik vertrek naar Portugal? Oh….

Op Facebook volg ik met stijgende verbazing de Nederlandstalige pagina’s die met Portugal te maken hebben. Deze staan bol van berichten van Portugalgangers. Zo maar een kleine greep van wat er wordt gepost:

“Goedemiddag allemaal, ook mijn man en ik zijn aan het kijken naar een huis in Portugal.“

“Goedemorgen allemaal! Wij, ons gezin met een zoon van 11 en een dochtertje van bijna 7, zijn van plan om te emigreren naar Portugal Algarve, wat zouden jullie aanraden qua stadje of dorp?“

“Wij overwegen een landgoed in Portugal aan te kopen.“

“Thuiswerken vanuit Portugal mogelijk! Wij zijn op zoek naar Nederlandstalige Customer Service Agenten!“

“De kogel is door de kerk, we gaan emigreren! We (gezin met twee kinderen en twee katten) zoeken een woning met buitenruimte (zwembad zou fijn zijn). Maximum huur per maand is 1500 euro, voor minimaal een jaar.“

“Wie kan ons informatie geven welke weg te bewandelen als we naar Portugal willen emigreren, we zijn alle twee gepensioneerd.“

Oké, maximum huur 1500 euro??? Hemeltjelief. Welke Portugees kan 1500 euro huur opbrengen? Dus, als buitenlanders bereid zijn 1500 euro huur te betalen, waarom zou je dat als huiseigenaar dan niet doen?

Ik sprak vorige maand iemand in Alcobaça die uit een erfenis een huis in Lissabon had verkregen. Hij bekende dat de huur van dat appartement honderden euro’s meer opbracht dan zijn – voor Portugese begrippen best riante – salaris. “Ik vroeg een prijs en het Amerikaanse stel ging meteen akkoord. Ik stond er zelf van te kijken. Het is niet eens zo’n groot appartement, maar het ligt wel in een geliefde wijk .” Ai. Hier gaat iets niet goed. Het bevestigt het beeld dat ook al uit het krantenartikel van donderdag 4 mei in de Volkskrant van correspondent Dion Mebius naar voren kwam. De kop van het artikel luidde ” In een krot, bij je ex, of tot je 30ste bij je ouders: in Portugal is wonen onbetaalbaar”. Hieronder een passage uit dit interessante artikel:

Voor dat we nu massaal de Portugese huiseigenaar met pek en veren overgieten: in het collectieve geheugen van deze natie zit nog het idee dat je je zuurverdiende geld beter in vastgoed kunt stoppen, dan naar de bank brengen. Écht, zelfs ik kan me de consternatie nog herinneren dat de escudo ineens 10% minder waard was, omdat de regering domweg van het ene op het andere moment de munt devalueerde. Veel hardwerkende en spaarzame Portugezen steken daarom hun geld traditiegetrouw in een huisje of appartement. Het is hun pensioenvoorziening en in deze vette jaren pikken ze natuurlijk graag een graantje mee als toeristenverhuurders. Zij schrikken zich nu lam door de maatregelen die de regering van premier Costa heeft afgekondigd in het pakket Mais Habitição. Die wil het mogelijk maken om huizen te vorderen voor de particuliere verhuur als ze lang leeg staan. Sympathiek in dit pakket zijn de fiscale voordelen als verhuurders hun huis uit het Airbnbcircus halen en op de reguliere markt verhuren. Ik vraag me alleen af of het zoden aan de dijk gaat zetten.

Gouden visum

Vanaf 16 februari 2023 is het ook niet meer mogelijk om een Visa Gold te krijgen. Voor wie hier niet mee bekend is: rijke buitenlanders, van buiten de EU, konden bij een investering in vastgoed van minstens een half miljoen een gouden visum voor Portugal krijgen (en daarmee toegang tot heel de EU, gezinshereniging etc). Panden door heel Portugal, maar vooral in de grote bekende steden, zijn door zulke investeerders opgekocht en in de vakantieverhuur gebracht.

Ik kan het niet hard maken, maar de tamtam gaat dat er in Peniche hele dure auto’s rondrijden met Oekraiense nummerborden. Zijn de rijke Oekraïners naar Portugal gevlucht en de minder gefortuneerden naar Noord-Europa? Wat ik wel weet is dat de huizenprijzen in Peniche zijn opgedreven doordat deze rijke vluchtelingen dit surfoord hebben ontdekt. De plaatselijke bevolking heeft het nakijken. We kennen mensen die van hun huisbaas twee maanden de tijd hebben gekregen om andere woonruimte te zoeken. Ze lopen tegen het probleem aan dat er zelfs in Peniche gewoon geen woonruimte onder de 750 euro te vinden is.

A vida está cara

Mijn tante Tia wordt vergeetachtig, dus ze schrijft alles op briefjes. Op een van die briefjes zagen we in haar kinderlijke handschrift laatst de tekst ‘A vida esta cada vez mais cara‘. Het leven wordt steeds duurder. Een understatement van jewelste. En iets waar je dagelijks zo mee geconfronteerd wordt, dat je het eigenlijk niet hoeft op te schrijven.

Om iedereen een idee te geven van hoe de financiën ervoorstaan: een AOW-er krijgt rond de vierhonderd euro en voor een werkende is het gemiddelde loon anno 2023 1300 euro bruto. Werk je voor het minimumloon dan krijg je maandelijks 760 euro op je rekening gestort. Voor afgestudeerden is de situatie niet veel beter. De krant Público kopt dit weekend:

De kern van het artikel in Público is: “In 2011 kon je met je universitaire graad (licenciatura – bachelor) op een gemiddeld salaris van 1570 euro in Portugal rekenen. In 2022 levert dezelfde graad 211 euro minder op. Het gemiddelde salaris voor deze afgestudeerden is 1359 euro”. Kortom: een diploma van het hoger onderwijs heeft nog nooit zo weinig opgeleverd is de terechte conclusie van de krant.

Met de stijgende huurprijzen en prijzen voor het levensonderhoud is zelfstandig wonen anno niet meer haalbaar voor velen. Dus net als de vijfendertigjarige Sara uit het Volkskrantartikel komt het doemscenario van terug naar papa en mama wel héél dichtbij!

Je kunt nu heel Hollands denken ‘dan koop je toch een huis’. Nou dit zijn zo maar wat prijzen :

Ik sta geregeld met mijn ogen te knipperen als ik de fonkelende schermen bij makelaars bestudeer. Het is inmiddels al zo erg dat makelaars speurend door de dorpen rijden en aan de poorten stoppen om bewoners te vragen of men niet wil verkopen of dat ze iemand weten die nog een schuur, huisje of ruïne te koop heeft. En dat snap ik wel als ik al het Noord-Europese en Amerikaanse enthousiasme voor Portugal op Facebook lees.

Partij CHEGA

Kortom er zijn zorgen, grote zorgen. De partij van André Ventura – die heel toepasselijk CHEGA heet (GENOEG) – speelt daar op in. In het kort: deze partij heeft het niet zo op buitenlanders. En dan hebben we het niet alleen over de mensen die om economische redenen van huis en haard zijn vertrokken om hun geluk in Portugal te beproeven. Nee, ik bespeur in zijn retoriek ook een afkeer tegen rijke emigranten die in Portugal de prijzen zo opdrijven dat gewone Portugezen het nakijken hebben. Ik maak me zorgen over de groeiende ontevredenheid. Die terecht is, maar natuurlijk niet op een manier die mensen uit elkaar drijft.

De druk op de gratis gezondheidszorg is enorm. Veel gepensioneerde Amerikanen hebben dit ontdekt. Achter mijn moeder is een kleine vivenda gekocht door een ouder echtpaar. Leuke mensen. Ik begrijp het volkomen: wil je goede gezondheidszorg in de USA dan moet je óf een goede zorgverzekering hebben óf een vette bankrekening. Portugal wordt in promotiefilmpjes van makelaars gepresenteerd als het alternatief voor Californië. En ook niet geheel onbelangrijk: tegen een achtergrond van een land waar veel schietpartijen zijn is Portugal een veilig alternatief. Portugal staat op de global peace index met een ranking van de veiligste landen op nummer zes. Nederland en België op respectievelijk nummer 20 en 21 en de USA op nummer 129. Já, ik snap dan volkomen dat je snakt naar een veilig land, met goede gratis gezondheidszorg en een lekker klimaat. Wil je sjiekere gezondheidszorg: dan is er een particulier systeem. Hiervoor kun je je extra verzekeren en bij sommige beroepsgroepen (bijvoorbeeld ambtenaren) krijg je dit in je secondaire arbeidsvoorwaarden erbij en kun je naar bepaalde artsen, specialisten, klinieken en ziekenhuizen die zich bij deze ziektekostenverzekeraar hebben aangesloten.

Persoonlijke ervaring met staatsgezondheidssysteem

Over die gratis gezondheidszorg kunnen we een hoop zeggen. Feit is dat we onlangs weer hebben mogen constateren dat het werkt. Natuurlijk: de staatsziekenhuizen kunnen een likje verf gebruiken en als je pech hebt, lig je op de gang, want overvol. Maar hulde aan het staatssysteem.

In het najaar kon mijn tante, na een val, niet meer thuiswonen en is ze opgenomen in een privéverzorgingstehuis. In december ging het weer redelijk en heeft ze zich, eigenwijs als ze is, zelf uit het rusthuis ontslagen. Ze vond het zonde van het geld (800 euro per maand). Haar spaarcentjes gingen eraan op.

Ouderen hebben recht op spotgoedkope dagbesteding ( je wordt opgehaald, er zijn activiteiten, je luncht warm en je kunt ervoor kiezen om tegen een kleine extra bijdrage een soepje voor de avond mee te krijgen). Ook dat vond ze te duur. Dus we modderden de laatste tijd maar wat aan.

Begin juni ging het weer mis. Ze is op weg naar de huisarts op de openbare weg aangetroffen, verward en met een gat in haar hoofd. Een vriendelijke voorbijganger heeft de ambulance gebeld. In het ziekenhuis van Caldas is ze vervolgens opgenomen en gehecht. Uiteraard kon ze niet naar huis. Gelukkig vonden we opnieuw een plekje in zo’n privérusthuis.

Veel voormalige boerinnen zitten tegenwoordig in de ouderenzorg en hebben hun woningen omgebouwd tot kleine rusthuizen. Een dag na de opname in het tehuis werd mijn tante Tia getroffen door een longembolie. Ze is met de ambulance naar het ziekenhuis van Caldas da Rainha vervoerd. Daar was net de weekenddienst begonnen en geen plek. Já, ik heb toen even gedacht, “Verdorie al die buitenlanders die mede voor Portugal kiezen door de gratis gezondheidszorg zorgen wel mooi voor extra druk op een toch al overlopend systeem”. Maar goed: mijn tante Tia is dezelfde avond in het ziekenhuis van Alcobaça beland. Denk maar niet dat je dan als familie op de hoogte wordt gehouden. Welnee, dat is er niet bij! Hoe dan ook: de volgende morgen werd duidelijk dat ze het had overleefd en terug naar het ziekenhuis van Caldas da Rainha werd gebracht. En daar ligt ze nog. We zijn zeer tevreden en vol lof over haar verzorging. Inmiddels is ze gelukkig weer aardig bij haar positieven en ze is zelf reuze blij met de verpleging en het eten. Het goede nieuws is dat ze gisteren weer van de beademing af mocht en niet meer in compleet verwarde toestand constant bidt “God bewaar me voor het vagevuur”. Nee, ze maakt inmiddels weer opmerkingen over mijn keurige bloes en mijn te lange oorbellen. Dus het gaat helemaal de goede kant op!

Carpe diem

Portugal is een gastvrij land. Ik begrijp dat je hier graag woont of op vakantie wilt komen. Portugal raakt je hart. En nee, dat komt niet door het doorgaans lekkere weer, de mooie steden, de cultuur en het eten. Voor mij zit het niet alleen in de vriendelijkheid waarmee mensen elkaar bejegenen. Ik houd daarnaast van de gelatenheid waarmee het lot wordt geaccepteerd. Je leeft hier met de dag. En dat leven is op het moment niet makkelijk. Het leven is schrikbarend duur geworden, de huizen onbetaalbaar en toch maken we er het beste van. Ja, dan helpen een zonnige dag, een sterke bica en een gezonde dosis humor, want iedereen zit in hetzelfde schuitje, echt wel. We komen hier wel weer uit. Laat de regering als een speer sociale huurwoningen gaan bouwen. En zo lang die er nog niet staan aan alternatieven denken.

Zal ik eens een out-of-the-box idee opperen? Ik kwam erop toen ik tijdens een uitje naar Lissabon drie kolossale cruiseschepen vanaf het dak van het Panteão Nacional zag liggen. Wat te denken van tijdelijke huisvesting op zulke schepen? Volgens mij kunnen er op sommige wel drieduizend mensen! Met een zwembad erbij en wat ander vertier vinden jonge mensen het vast niet erg om op zo’n boot te wachten op een sociale huurwoning. Perspectief is nodig en licht aan het eind van de tunnel. Voor wonderen ga je naar Fátima, voor huisvesting naar een bootje. Overigens, mijn moeder vond het in deze roerige tijd nodig om naar Fátima te gaan om te bidden voor een betere wereld met minder onrecht. Het zorgde ervoor dat op de Nederlandse familie-app mijn nicht reageerde met “dan kunt u daar beter permanent blijven, tante“. Niet zo pessimistisch, Esther. Hier komen we wel weer uit, echt! Força!

Volgende keer

Mijn volgend beeldverhaal wordt een post vol tips voor een aangenaam verblijf. Want: hoe neem je de rotonde, waar pin je gratis, hoe bestel je een koffie?

En wist je dat de RodoTejo sinds begin mei een nieuw dienstrooster heeft? De bussen rijden nu op andere tijden van Campo Grande naar Caldas da Rainha.

Ook handig om te weten: van 1 t/m 6 augustus zijn de wereldjongerendagen van de Katholieke Kerk. In Lissabon en Fátima kan het dan drukker dan normaal zijn. Gek genoeg denk ik dat de drukte allemaal wel mee zal vallen, want in mijn omgeving leeft het nauwelijks, maar sta niet verbaasd te kijken als je begin augustus veel gelovige jongeren in het straatbeeld tegenkomt.

Geen beeldverhaal van Zin in Portugal meer missen? Tik je naam bij de volgknop in. Dan ontvang je de volgende beeldverhalen in je inbox.

Até breve!