Deze zomer hebben we op het dieren- en mensengezondheidsvlak flink in de pechmodus gezeten. Onze tante Tia overleed in juni en in juli en augustus zijn we aardig wat keren bij de dokter, de dierenarts en in het ziekenhuis beland.

Na een prettige oogstmaand september is het in oktober weer mis, helaas.

Barstend gezondheidssysteem

Ik schrijf dit stukje ook voor wie zich afvraagt hoe de gezondheidszorg werkt als je op bezoek bent of hier woont. In Portugal kent men een gratis gezondheidssysteem. Dit systeem staat op barsten, want er is een tekort aan (huis)artsen. Portugal is niet berekend op een aanhoudende stroom nieuwkomers uit de hele wereld die zich hier vestigen, mede door het gratis staatsgezondheidssysteem.

Als je in de USA woont, ouder wordt en aan de voor velen onbetaalbare gezondheidszorg denkt, dan is Portugal een mooi alternatief om je oude dag door te brengen. Je verkoopt je hele hebben en houden in de USA, koopt hier een mooi stekje en je leeft als in Californië. Ten minste, zo zie ik het aangeprezen worden door ‘fellow Americans’ die de stap al eerder hebben gemaakt.

Maar ook arbeidskrachten uit Pakistan en Indië hebben de druk verhoogd. Sinds een paar jaar is het merendeel van de plukkers in de boom- en wijngaarden hier in de buurt niet meer van Portugese bodem. Daarnaast hebben we natuurlijk ook nog de ‘ik vertrek’-romantici. Opvallend vind ik daarbij het toenemend aantal mensen uit Noord-Europa dat hier off-grid wil leven. Hoe dan? Off-grid? Mijn hemel, ik kan me de vakanties uit mijn jeugd bij mijn grootouders nog goed herinneren: water uit de bron dat in een ketel op een houtvuur onder de enorme schouw opgewarmd werd als je je wilde wassen en een olielamp ‘s avonds. Denk aan het schilderij van De Aardappeleters van Van Gogh en je krijgt een idee van hoe het er hier boven op een berg tot ver in de jaren negentig aan toeging. Sterker nog: nu we af en toe door het huis van mijn tante dwalen, merk ik dat ze voor ons de schone schijn ophield, maar in werkelijkheid nog tot ze in het rusthuis kwam de was met de hand heeft gedaan en de ketel op een houtvuurtje zetten om het water te verwarmen. Uit alles blijkt dat het fornuis en alle elektrische apparaten gewoon niet zijn aangeraakt, laat staan gebruikt. Die waren er voor de sier.

Ik kan niet genoeg benadrukken hoe blij ik ben met de vooruitgang sinds de jaren negentig van de vorige eeuw (ja echt, pas begin jaren negentig voorzieningen als stromend water en elektriciteit doorgetrokken naar ons gehucht, dat is dus nog pas 30 jaar geleden ). Elektriciteit: gewoon een knopje dat ervoor zorgt dat je licht hebt, water als je de kraan open draait en niet te vergeten: een warme douche zonder eerst een ketel op het vuur te hoeven zetten. Ik vind het dapper als je blij en bewust voor een bestaan off grid kiest, maar bespaar me de romantiek. En ja, ik weet heus wel dat je in een caravan of houten huisje met zonnepanelen ver komt, maar dan denk ik aan de winter. Het zonnetje schijnt hier vaak en het is beslist warmer dan in Noord-Europa, maar de regen kan hier ook met bakken uit de hemel komen (het is hier niet voor niets zo groen, hè 😉). In een notendop: ik lijd nergens zoveel kou als hier in Portugal in de winter. Hoe vaak we wel niet met een jas of bodywarmer aan in een restaurant aan het lunchen zijn, gewoon omdat het ondoenlijk is om bepaalde ruimtes helemaal warm te stoken. Daarom zijn we ook zo veel buiten. Zodra het zonnetje schijnt, is het buiten vaak lekkerder dan binnen. De dikke muren (van soms wel 80 centimeter) houden in de zomer de warmte goed buiten, maar in de winter zijn oude boerderijen ijspaleizen. Gelukkig zijn we goed voorzien van houtkachels, maar eigenlijk kiezen we steeds één ruimte die we dan lekker opwarmen en waar we knus bij elkaar gaan zitten. Op onze familieboerderij is dat de tuinkamer. Met als gevolg dat je ’s avonds in een ijskoud bed kruipt en het verder van een kruik of de persoon naast je moet hebben om je op te warmen. Geen wonder dat de gezinnen met tien, twaalf kinderen hier nog niet zo lang geleden gewoon waren.

Naast het staatsgezondheidssysteem bestaat er een privé gezondheidssysteem: ‘no privado’ (in het privésysteem), noemen we dat. Hier kun je héél veel van vinden, maar het ontlast in ieder geval op dit moment het staatsgezondheidssysteem ietwat. Het wrange is: je moet er wel het geld voor hebben óf een (dure) gezondheidsverzekering –  die je uit eigen zak of via je werkgever-  betaalt.

Omdat velen geen huisarts hebben, liepen veel eerste hulp-posten in de ziekenhuizen vol. Dat is enigszins verholpen doordat het ministerie nu eist dat je eerst de SNS (Serviço Nacional de Saúde) belt, voordat je naar het ziekenhuis gaat. Zij bepalen dan of je rechtmatig naar de spoedpost in het ziekenhuis mag.  Als je niet in die categorie valt, kun je nog steeds op eigen houtje gaan, maar dan zijn er kosten aan verbonden (en laten ze je langer wachten, ten minste dat is wat er rondgaat).

In Caldas da Rainha hebben we al tientallen jaren een kleine privékliniek, Montepio, met een eigen bekostigingssysteem dat lijkt op een soort ‘cooperativa’. Mijn tante en oom zijn er hun hele leven lid van geweest. Je betaalt eenmalig een bijdrage ‘om erbij te horen’ (van paar tientjes tot 500 euro afhankelijk van je leeftijd) en per maand 5,75 euro lidmaatschap, ongeacht je leeftijd. Als we familie of vrienden over hebben en ze worden ziek, denk ik altijd eerst aan Montepio. Zo ook toen onze vriend Chris in juli last van zijn darmen en een verontrustende kuch kreeg. Waarschijnlijk veroorzaakt door nieuwe medicijnen, maar vervelend is dat na een paar dagen wel en je wilt toch uitsluiten dat er iets mis is. Dus we zijn naar Montepio gegaan. Daar zijn we vakkkundig gerustgesteld, met op de koop toe ook nog een röngenfoto om ook uit te sluiten dat het kuchen geen andere oorzaak had. Kosten van het artsbezoek en röntgenfoto: 80 euro. Reken wel op een uurtje of twee wachten, dat óók.

Verder heeft mijn man onlangs iets gegeten dat niet goed viel. Zeg maar gerust: heel slecht is gevallen. Braken en diarree. In zo’n toestand is het niet fijn om in een wachtkamer te wachten, zelfs niet als dat in een privékliniek betreft. Dus midden in de vijfde nacht ellende ben ik om 3 uur in de nacht van zaterdag op zondag gaan googlen en vond ik ‘DRONLINE’, dokter online. Omdat ik toch wakker was heb ik het helemaal onderzocht, registraties artsen gecheckt, recensies gelezen. Ik kon zo waar voor zondagmorgen 9.15 online een afspraak inplannen door 35 euro te betalen. Dat heb ik gedaan. Na betaling heb ik een e-mail gekregen. Mijn man was sceptisch, maar jawel, om 9.15 uur meldde zich een jonge arts, die goed en vakkundig vragen stelde, dieetadvies voor de komen dagen heeft gegeven en medicijnen uitschreef, een recept dat ik vervolgens via e-mail ontvangen heb. Met die medicijnen én de geruststellende woorden van de arts zijn we de zondag in gegaan en had mijn man al snel weer veel praatjes. Dus, ja, dit kan anno 2024 dus ook en ga ik zeker onthouden als de malheur niet dusdanig is dat je fysiek gezien moet worden, maar we toch advies of medicijnen van een arts nodig hebben. De website van dronline.pt heeft een Nederlandse versie, dus dat is fijn en nu ik die site nog eens goed bekijk, zie ik dat je daar ook hulp kunt krijgen bij het vernieuwen van je rijbewijs of het behalen van een duikcertificaat om maar eens wat te noemen. Wij hebben alleen ervaring met de online huisarts en die was positief. Ik kan me zo voorstellen dat we hier nog wel eens gebruik van gaan maken, vooral als logerende vrienden of familie onverwachts ziek worden en even door een arts gerustgesteld willen worden of als er medicijnen nodig zijn, omdat iemand die heeft vergeten mee te nemen of omdat ze opgeraakt zijn. Hierbij de link naar dit online artsenplatform: https://dronline.pt/nl/ En nee, ik word niet betaald voor deze reclame.

Grappig is dat ik regelmatig de vraag krijg of ik banners wil posten of dat er geld wordt geboden om Zin in Portugal, met inmiddels aardig wat volgers, over te nemen. Ik snap wel waarom. Op Facebook heeft Zin in Portugal ruim 2600 volgers en elk berichtje van mij op deze site bereikt bijna 800 trouwe abonnees. Voorlopig heb ik besloten om alles vooral reclamevrij te houden, ondanks het feit dat WordPress mij ineens een enorme verhoging van het hosten van deze site door mijn maag heeft gesplitst (moest dit jaar 300 euro overmaken om deze site in de lucht te houden). Ik vind het simpelweg te leuk om ongezouten mijn mening te kunnen geven en stukjes over het echte (boeren)leven te schrijven in deze lieve, fijne regio van Portugal: de Zilverkust.

Dierenleed

Na al het mensenleed (ik kreeg een dikke, pijnlijke voet waarvan de arts aanvankelijk aan trombose of jicht dacht, maar uiteindelijk met een sisser is afgelopen) hebben we ook dierenleed te verwerken gehad.

Onze lieve stokoude Rocco, die het sinds zijn komst bij Crapaa – dierenasiel van de gemeente- lukte het op mijn verjaardag niet meer om overeind te komen.

Zijn pootjes wilden hem niet meer dragen en het enige dat hij nog kon was zwemmen over de plavuizen vloer. Eigenlijk moest ik de voorbereidingen voor de feestavond treffen, maar samen met mijn nichtje, hebben we het oude beestje in de auto gehesen en zijn we naar de dierenarts geracet (VetSaúde in Campo, vlakbij Caldas da Rainha).

Het liep in augustus gelukkig goed af. Na allerlei onderzoeken hebben ze Rocco een paardenmiddel, geriatrische druppels met ginseng (kwakzalverij volgens mijn moeder en nog duur ook) en pijnstilling gegeven. Hierdoor leek het weer héél aardig te gaan. Zo aardig dat mijn moeder opperde of zij ook niet zo’n prik kon krijgen om weer vlotjes te lopen. Ik hoor wel eens wat de kosten van een dierenartsbezoek in Nederland zijn. Daar schrik ik van. Een vriendin van me was onlangs in Nederland 10.000 euro aan het redden van haar hond kwijt. Tienduizend euro. Ik dacht even dat ik het verkeerd verstond. In dat licht beschenen vallen de kosten hier mee en gelukkig vraagt en peilt de dierenarts netjes of je in staat bent om de kosten te dragen. Voor het bezoek met allerlei foto’s, bloedonderzoek en pillen waren we op mijn verjaardag zo’n 160 euro kwijt. En daarvan was 30 euro het flesje met die geriatrische druppels (die ook nog eens over de datum bleken te zijn, waardoor ik van mijn moeder terug moest om te ruilen).

Helaas was de opleving van korte duur. Afgelopen zaterdag waren alle middelen uitgewerkt en kon Rocco met geen mogelijkheid op de been komen. Het lijden werd nu ondraaglijk voor het hondje dat we precies één jaar geleden uit het asiel hebben gehaald. Mijn moeder mist haar maatje heel erg. De dagelijkse wandelingetjes, het getut ’s morgens en de trouwe hondenogen van dit lieve beestje zullen voor altijd op haar en ons netvlies staan (er zat geen kwaad bij!). We troosten ons met het idee dat Rocco in ieder geval een liefdevol laatste hondenjaar heeft gehad maar moeilijk is het wel, vooral ook omdat dertien jaar geleden mijn vader in deze periode ernstig ziek was en na een vreselijk sterfbed op 30 oktober overleed.

André Rieu in Lissabon

Ik hoop dat we nu het tijdperk met rampspoed voor mens en dier achter ons kunnen laten. Terwijl mijn moeder nadenkt over een nieuw (oud) hondje uit het asiel en verheugen wij ons immens op wat voor ons het uitje van het jaar gaat worden: naar André Rieu op 31 oktober in Lissabon. Bij het boeken, maanden geleden, had ik niet door dat het op 31 oktober Halloween is. Ik sta nu in dubio: ga ik als spook of als mezelf?

Geen beeldverhaal van Zin in Portugal meer missen? Tik je e-mailadres in bij de abonneerknop, dan ontvang je een volgend beeldverhaal meteen in je inbox. Tegenwoordig ben ik ook helemaal fan van CapCut, een app waarmee je in een handomdraai mooie filmpjes maakt. Ik post deze vrolijke filmpjes op mijn Engelstalige YouTube Shorts-kanaal : Enjoy Portugal Comigo. Een beeldverhaal schrijven kost aardig wat tijd. Als ik het druk heb, is een filmpje zo gemaakt, dus de laatste tijd heb ik meer filmpjes gemaakt dan stukjes geschreven. En ja, onze reportage over de avond met André Rieu komt snel op Enjoy Portugal Comigo. Beloofd!