Je loopt er zó langs. Bij al het moois dat in Coimbra te zien is, valt de saaie tombe in een nis van de Sé Velha (oude kathedraal) niet echt op. Het is het bordje erbij dat mijn aandacht en interesse wekt. Lees ik dit goed? Ligt hier een man die in de elfde eeuw verdraagzaamheid wist te kweken tussen christenen, moslims en joden en die Coimbra tot bloei heeft gebracht?

Wie was deze vergeten figuur die bruggen bouwde in een tijd van muren? Zijn naam: Sesnando Davides.

Een Mozarabische meesterstrateeg

Sesnando Davides werd rond 1008 geboren in de regio Tentúgal, in een tijd waarin grote delen van het huidige Portugal onder islamitisch bewind stonden. Hij groeide op als Mozarabische christen – een christen die leefde onder islamitisch bestuur – en sprak zowel Latijn als Arabisch. Dat maakte hem tot een zeldzame figuur: hij begreep én vertegenwoordigde beide werelden.

Zijn talent viel op aan het hof van de taifa van Badajoz, waar hij diende als raadgever. Later koos hij, pragmatisch als hij was, de zijde van koning Ferdinand I van León toen die Coimbra in 1064 heroverde op de Moren. In 1069, nog vóór het ontstaan van de natie Portugal, zoals wij die nu kennen, werd Sesnando benoemd tot gouverneur van Coimbra en omliggende gebieden. In plaats van te regeren met ijzeren vuist, koos hij voor overleg, diplomatie en wederzijds respect.

Sesnando sloot strategische niet-aanvalsverdragen met islamitische buren zoals Badajoz en Sevilla. Hij kende hun leiders persoonlijk, begreep hun beweegredenen en sprak hun taal – letterlijk en figuurlijk. Dankzij zijn bemiddeling bleef de regio relatief vreedzaam in een tijd van voortdurende strijd.

Hij speelde verder een sleutelrol bij de vreedzame overgang van Toledo in 1085 aan koning Alfons VI van Léon, waarbij veel islamitische inwoners hun rechten behielden. Dit werd later een blauwdruk voor vreedzame overgangen in andere steden.

Een stad voor iedereen

Sesnando begreep dat macht niet alleen militair is, maar ook cultureel. Onder zijn bestuur groeide Coimbra uit tot een voorbeeld van samenleven. Kerken en kloosters verrezen, waaronder de oude kathedraal waar zijn graf zich bevindt. Maar islamitische architectuur werd niet vernietigd – ze werd geïntegreerd. Moorse technieken verrijkten de christelijke bouwkunst. In een tijd waarin religieuze intolerantie de norm was, bood Sesnando bescherming aan moslims en joden. Ze mochten blijven, handeldrijven, en hun eigen wijken behouden – zolang ze belasting betaalden. Dit pragmatische model werkte én werd later elders overgenomen.

Universiteit van Coimbra

Dankzij de toestroom van Mozaraben, joden en islamitische geleerden werd Coimbra een intellectueel centrum. Kennis als fundament van een stad: de strategische politiek gebaseerd op verdraagzaamheid voor Coimbra die Sesnando voor ogen had is het zaadje geweest voor de oprichting van de Universiteit van Coimbra in 1290.

Zijn laatste rustplaats

Sesnando stierf in 1091, na decennialang de regio bestuurd te hebben met visie en menselijkheid. Zijn graf, verscholen in een nis van de Sé Velha (oude kathedraal) van Coimbra, wordt zelden opgemerkt. Ik liep er aan voorbij, omdat het een tombe is zonder opsmuk. Eerlijk gezegd trokken de groene mossen op de stenen muren eerder mijn aandacht dan zijn tombe. Maar bij het lezen van het bijschift, dacht ik wel, hé, deze man verdient het dat ik me in hem verdiep!

Coimbra tem mais encanto

“Coimbra tem mais encanto” – Coimbra is betoverender op het moment van afscheid, luidt een beroemde fado. De tekst komt meteen in me op als we door de straten van Coimbra lopen. Ik ken het lied goed, want het wordt niet alleen gezongen door studenten die daadwerkelijk in Coimbra hebben gestudeerd. Het gaat erom dat je even stilstaat bij de tijd die achter je ligt.

Misschien geldt dat ook voor Sesnando Davides: zijn werk schittert het meest als we eindelijk stil durven staan bij die eenvoudige tombe en beseffen dat deze tombe een stille herinnering is aan een man die vrede boven verdeeldheid stelde. Hoe actueel!

Geen beeldverhaal van Zin in Portugal meer missen en meer willen weten over onderwerpen die met de geschiedenis van Portugal te maken hebben? Tik je e-mailadres in bij de volgknop!

Meer over Coimbra

Coimbra heeft veel bezienswaardigheden. Daarnaast is het bijzonder aangenaam om door de straatjes te struinen.

Coimbra ligt op nog geen twee uur rijden van het vliegveld van Lissabon (dit vliegveld is aan de noordkant van de stad gelegen, vandaar ben je zo op de A1 die je naar Coimbra leidt). Vanaf Porto is het ongeveer anderhalf uur.

Hieronder foto’s uit de Sé Nova, de Nieuwe Kathedraal die vlak achter de universiteitsgebouwen ligt.

Bij de universiteit van Coimbra spot je altijd wel studenten die in traditionele kledij lopen: een zwart pak, voor dames een mantelpakje, met een grote zwarte cape vol insignes van steden die ze tijdens de studententijd hebben bezocht. Het lied ‘Coimbra tem mais encanto’, Coimbra is betoverender op het moment van afscheid, is voortgekomen uit de saudade die afgestudeerden hebben als ze klaar zijn met hun studie en de stad moeten verlaten. En inderdaad, je verlangt er echt naar terug, zélfs als je er niet hebt gestudeerd!

Binnenkort maken we hopelijk een reisje naar de bakermat van Portugal: Guimarães. Ik ben nu beslist nieuwsgieriger geworden naar Dom Afonso Henriques, de kleinzoon van Alfons VI van Léon. De eerste Portugese koning borduurde voort op de basis die Sesnando gelegd heeft: goed bestuur, versterkte steden en een netwerk van verstandige allianties. Zonder deze fundering zou een zelfstandig Portugal nauwelijks denkbaar zijn geweest.

En voor wie in de buurt nog een leuk uitje wil: aanstaande vrijdag begint het Festival da Lagoa! Op het strand is er zondag een show met gigantische vliegers. Dat belooft weer een spektakel te worden! Voor meer tips in en bij Caldas da Rainha, ga je naar Caldas da Rainha: uitjes en uit eten.

Até breve!